صنعتی شدن در تاریخ بشر به عنوان مطلع مهمی برای مدرنیزاسیون بوده است چه اینکه همه نظریات توسعه محور بر این مساله تاکید مجدانه ای دارند که بدون صنعتی شدن امکان توسعه و مدرنیزاسیون وجود ندارد .
در تاریخ معاصر ایران ، آذربایجان با توجه به قدمت تاریخی و جایگاه ژئوپولوتیک خود هموراه محور کانونی برای توسعه بوده است. البته نه از این باب که دولت ها تلاشی برای پیش رو بودن آذربایجان و بخصوص تبریز داشته اند ، بلکه به این دلیل که ذهن اقتصادی مردمان این دیار بسته به نوع فرهنگ و منش آنها اقتصادی بوده و این شم اقتصادی ، زمینه را برای توسعه این خطه از ایران عزیز فراهم تر نموده است .
در این بین ، یکی از پیشروان توسعه از منظر صنعتی شدن در آذربایجان ، خاندان توکلی بوده است. خاندانی که نقش مهمی در صنعتی شدن آذربایجان داشته اند و به حق باید آنها را از پیشروان توسعه ای ایران هم نامید . آنها نسل نخستین تکنوکرات های خوش فکری بودند که با کسب دانش از غرب ، به خوبی زمینه انتقال تکنولوژی را به ایران شناخته و عملیاتی نمودند.
مهندس تقی توکلی کارآفرین و کارخانه‌دار ایرانی و فرزند خانواده خوشنامی از خطه وطن‌خواهانِ تبریز است. پدرش از نوجوانی به پیشه بازرگانی گروید و به سرزمین‌های همجوار رفت و آمد داشت. در این سفرها با زیر و بم پیشه بازرگانی و تجارت نفت، قند، شکر و کبریت آشنایی به هم رساند و در سال ۱۲۹۷ خورشیدی، کارخانه کبریت توکلی را پایه‌گذاری کرد. شمار کارگران کبریت توکلی تا سال ۱۳۱۸ به ۸۰۰ نفر می‌رسید که حدود نیمی از آنان را زنان تشکیل می‌دادند. گذشته از این، حاج آقا کبریت‌ساز توکلی، به سال ۱۳۲۸، نخستین کارخانه خصوصی تولید برق را در تبریز تأسیس کرد. تقی توکلی بعد از فوت پدرش در سال ۱۳۳۷ مدیریت کارخانه را بر عهده گرفت و موازی با توسعه کبریت‌سازی، دست به راه‌اندازی کارخانه های نئوپان سازی، فورمیکاسازی و کابینت‌سازی زد.
اگرچه توکلی، کارآفرین و فعال بخش خصوصی بود، در دهه۱۳۴۰ به همکاری با دولت در بخش طرح‌های بزرگ دعوت شد و علاوه بر راه‌اندازی و اداره «ماشین‌سازی تبریز» و «مس سرچشمه کرمان» در تاسیس مجموعه‌های دیگری نظیر کارخانه‌های بلبرینگ‌سازی تبریز، ایدم، شرکت گسترش صنایع ریلی، کمپرسورسازی تبریز و پمپ ایران و تراکتورسازی نقش داشت. توکلی در سال ۱۳۵۶، زمانی که کشور با مشکل کمبود برق روبه‌رو بود، به وزارت نیرو در کابینه جمشید آموزگار انتخاب شد و سرانجام، پس از ۲۰ ماه، بدون دریافت حقوق دولتی، کناره‌گیری کرد و به کار صنعت بازگشت.
پس از انقلاب اسلامی، کارخانه کبریت‌سازی توکلی به شمول مصادره ها گرفتار آمد و مهندس توکلی هم مدتی دچار زحماتی شد و سرانجام تن به هجرتی ناخواسته داد. در اواخر دهه ۱۳۶۰، زمانی که کارخانه کبریت‌سازی به ورشکستگی افتاده بود، از تقی توکلی دعوت شد که به ایران بازگردد تا کارخانه ورشکسته با ۴۱۰ میلیون تومان بدهی انباشته را دوباره احیا کند. این کارخانه همچنان فعال است اما بادرگذشت این پدر صنعت آذربایجان ، داستان های زیادی در ذهن زنده میشود مانند تندروی های اوایل انقلاب که نقش مهمی در عقب افتادگی استان ایفا نمودند و البته داستان مهاجرت نیروهای ارزشمند انسانی که مهمترین دلیل و مبنای توسعه هر جامعه ای هستند اما با بد اخلاقی ها جلای وطن را ترجیح دادند و آذربایجان از نعمت وجودی شان بی بهره شد.
سال ۹۶ تعدادی از تصاویر مشاهیر آذربایجان از جمله مرحوم مهندس توکلی توسط معاونت خدمات شهری شهرداری تبریز در مسیر چای کنار تبریز نصب گردید که شبانه توسط افراد نامعلوم ، پاره و محو شدند!
ساقی آذربایجان درگذشت این فرزند خلف آذربایجان را به همه آزادمردان و شیرزنان غیور و خانواده جلیل القدر توکلی تسلیت عرض می نماید.