سید عظیم شیروانی ۱۸۳۵-جی ایل ، شاماخیدا روحانی عائله سینده آنادان اولموشدور.
سید عظیم کیچیک یاشلاریندا ایکن شاماخی نین تانینمیش، معتبر شخص لرین دن اولان آتاسی سید محمد وفات ائتمیشدیر.
سید عظیم آنا باباسی موللا حسینین حمایه سی آلتیندا یاشامیش دیر.
موللا حسین داغیستاندا یاقسای کندینده روحانی لیک ائدیردی. باباسین دان عرب و فارس دیل لرینی اؤیرنن سید عظیم تخمینن ۱۰ ایل سونرا شاماخییا قایی دیر و بورادا مدرسه ده اوخویوب اورتا روحانی تحصیلینی تاماملاییر.
۱۸۵۶جی ایلده عالی روحانی تحصیلی آلماق هوسی ۲۱ یاشلی گنج سید عظیمی عراقا، اول نجف و باغدادا، سونرا ایسه سوریانین شام شهرینه آپاریر. گنج شاعر عراقدا اوخویارکن دونیوی علم لره ده بؤیوک ماراق گؤستریر.
شاماخییا قاییتدیق دان سونرا ۱۸۶۹-جو ایلده اورادا یئنی اصول اوزره مکتب آچاراق عؤمرونون آخیرینا قده ر بورادا معلم لیک ائدیر.
کؤهنه موللاخانالاردان فرقلی اولاراق او، بو مکتبده اوشاق لارا دینی علم لرله یاناشی، آذربایجان و فارس دیل لرینی تعلیم ائدیر، تاریخ، جوغرافیا، حساب و سایر فن لردن ابتدائی معلومات دا وئریردی. تصادفی دئییل کی، آذربایجانین گؤرکم لی شاعیری میرزه علی اکبر صابیر، مشهور یازیچی و پئداقوق سلطان مجید غنی زاده و بیر سیرا باشقا یازیچی لار محض اونون مکتبینده اوخوموشلار.
زنگین ادبی یارادیجیلیغا مالیک اولان سید عظیم شیروانی نین بدیعی ارثی بیری آذربایجانجا، دیگری ایسه فارسجا ایکی بؤیوک کلیات دان عبارتدیر.
شاعیرین اثرلری ایچری سینده موختلیف شرق منبع لریندن ائتدیگی ترجومه لر، سعدی، حافیظ و فضولی شعرلرینه یازدیغی نظیر ه لر ده واردیر. لاکین بونلار شاعیرین زنگین بدیعی ارثی ایچری سینده آز یئر توتور.
سید عظیم شیروانی یارادیجی لیغی نین چوخ حیسه سی لیریک ژانردا یازیلمیش اوریژینال اثرلردن عبارت دیر کی، بونلارین دا چوخو غزل لردیر.
شاعیرین غزل لرینده حیات سئوگی سی، نیک بین احوال-روحیه، دینی اعتقاد خصوصی یئر توتور. اونون عاشیقانه غزل لری داها چوخدور.
مؤلفین شعره حرارت و جان وئرن درین لیریکاسینی محض بو غزل لرده گؤرمک اولور.
گئجه گؤردوم سنی، ای آفت دوران، یوخودا،
کی، ائله ردین منه یوز لطف فراوان یوخودا.
سید عظیم شیروانی یارادیجی لیغی نین ایکینجی مرحله سی اونون معاریفچی و تنقیدی- ساتیریک شعرلریله باشلاییر کی، آرتیق بو زامان دان اعتباراً اونون یارادیجیلیغیندا رئالیزم اوستونلوک تشکیل ائدیر. اونون رئالیست شعر یارادیجی لیغی ساحه سینه کئچمه سینده “اکینچی” غزئتی نین ده یه رلی رولو اولموشدور. چونکی، محض “اکینچی”نین تأثیریله شاعیر گونون بیر چوخ گورکملی مسئله لری ایله ماراق لانیر و یارادیجیلیغیندا یئنی مؤوضولارا کئچیر، معاصر حیاتین طلب لرینه اویغون شعرلر یازیر، آذربایجانین ایلک مطبوع اورقانیندا نشر ائتدیریر.
معاریفچی شاعیر اوچون “اکینچی” خالقا مراجعت یئری ایدی. او، خالقی غفلت و دوشونمه مزلیک یوخوسوندان اویانماغا چاغیریر، حسن بئی زردابی نین خیرخواه، معاریفچی تشبثلرینی آلقیشلاییر، اونو بیلیک لی بیر معلم و الدن دوتان بیر اینسان کیمی قیمتلن دیریردی. او، “اکینچی”ده چاپ ائتدیردیگی شعرلریله معاصرلرینی بو غزئتی اوخوماغا، اونا کؤمک ائتمه یه چاغیریردی:
بس “اکینچی” جلالیمیزدیر بیزیم،
ناصحی خوش مقالیمیزدیر بیزیم.
سعی ائدک، ای گروه نیک صفات،
ائتمه سین تا بیزیم “اکینچی” وفات.
شاعیرین اثرلری ایچری سینده اؤیود، تمثیل و دیداکتیک ماهیت داشییان منظوم حکایه لر واردیر کی، بون لارین دا معین بیر حیسه سی اؤز ادعالاری اعتباریله اونون معاریفچی شعرلری ایله بیرلشیر. دوغروچولوق، ایگیدلیک، دوستلوق، یولداش لیقدا آغیرلیق، چالیشقان لیق، ازیلن لره کؤمک، اینسان لارلا یاخشی رفتار و سایر گؤزل و نجیب صیفت لرین تربیه لندیریلمه سی همین اؤیودلرین اساس مضمونونو تشکیل ائدیر.
سید عظیم شیروانی نین اجتماعی ماهیت داشییان ساتیرالاری اونون عومومی یارادیجیلیغیندا موستثنا مؤقعی توتور.
اونو اؤز دؤورونون بؤیوک رئالیست شاعیری کیمی تانیدان “یئردکی لرین گؤیه شیکایت ائتمه لری”، “دلی شیطان”، “مکری -زنان”، “بلخ قاضی سی و خراط”، “موجتهیدین تحصیلدن قاییتماسی”، “علمسیز عالیم”، “عالیم اوغول ایله عوام آتا” و سایر ساتیرالاری دیر.
اؤز زنگین یارادیجی لیغی ایله آذربایجان ادبیاتی تاریخینه قیزیل صحیف هلر علاوه ائدن سید عظیم شیروانی ۱۸۸۸-جی ایل یونون ۱ -ده شاماخیدا وفات ائتمیشدیر.
بیر شعر نمونه:
بير لئيلی سئويب عشقده سئودالره دوشدوم
مجنونه دونوب دامن صحرالــره دوشدوم
سئودای سر زولفده سرمايه مـــــی وئرديم
سود ائيلمه ديم گور نئجه سئودالره دوشدوم
بير طفل صغير آلدی منيم عقليمـــی الدن
ای پير کونول گؤر غم کبرالـــره دوشدوم
هـــرجانبه باخ بير بت هرجائی گؤره رسن
هــــر يئرده عبث تهمت بيجالره دوشدوم
صنعانــــی اولوب بير بت ترسا طلبينده
هــــــردم هوس دير و کليسالره دوشدوم
شايد گتيره م داميمه اول درّ يتيمـــــی
غـواصه دونوب عشق ايله دريالره دوشدوم
تاکـی بير الين اؤپمه ک اوچون پير مغانين
ساقـی نين اياغيندان اؤپوپ پالره دوشدوم
عکس رخينـــی ساغر صهباده گؤره ن دم
بی تاب اولوبان اؤزگه تمنالــــره دوشدوم
بيلدی منـی نادان ائله دی پند خلايق
صد شکر کـــــی صيد دل دانالره دوشدوم
About Author
پست های مرتبط
عرفانی دویغو
بایاتی
ادب ساحه سینده