نگذاریم داغلار به سرنوشت باغلار دچار شوند!

کوه سرخاب؛ عینالی حریم منظر شهر تبریز است؛ دستکاری کوهستان و ساخت و ساز بر پهنه گسلی آن غیر اخلاقی ، غیر علمی و تقابل با شهر و مردمانش است ا
پارک ملی و طبیعی کوه سرخاب ، از فرودگاه تا ادامه آرپا دره سی را برای تبریز خودمان و فرزندانمان حفظ کنیم !
آیا این هارمونی رنگ ، زنگ هوشیاری خلقت را به گوش شما نمی نوازد ؟
به خانه که رسیدم ، آنا گفت یک بسته کتاب برایت آورده اند! با شوق بسته ی کتاب ها را نگاه کردم ! فرستنده پروفسور علی اکبرترابی بود ، همان حلاج اوغلو!
به مناسبت برگزاری نمایشگاه عکس گل های وحشی عینالی ، سه جلد از آثارش را امضا و برایم ارسال کرده بود یکی از کتاب ها “ائینالی ائل داغی” بود !
قبل از آنکه مقدمه ی کتاب را بخوانم ، شروع به خواندن شعر کردم و از زیبایی و حماسه آفرینی آن بسیار لذت بردم !
شهریمین منلیگی ای آلنی آچیق ائینالی داغیم!
سویله ” عاشیقلر” یوین اودلو دیلیندن،
باش اوجا شانلی ائلیندن ،
تاریخین چنلی بئلیندن،
بو بویوک ائللر اوچون قلب ده آئینه لرین وار،
توپلاییب تجربه تاریخ بویو گنجینه لرین وار

زنبق بنفش از گلهای زیبا و تیره رنگ عینالی است که در هر نقطه ای از کوه که باشد جلوه گری می کند، این گل در سرزمین های فلسطینی در مرز با اردن به نام ” ایریس پترانا” در لیست گونه های تحت انقراض قرار دارد ! حدود یک ماه است که فصل گل زنبق در عینالی آغاز شده است و ما اکنون در انتهای این فصل هستیم ! اندک زنبق ها بار دیگر آمدند و می دانستند که کی خواهند آمد! با همان زیبایی و بدون کمترین چین و چروک بر چهره شان که نشانگر گذر سال های دراز زندگی شان در کوهستان سرخ باشد !
آنها از گونه های تحت انقراض هستند، می توان برای تماشای آن میهمانان بسیار برای شهر دعوت کرد!

زنبق بنفش عینالی

ایزابلین پرنده ی مهاجر کوهستان عینالی است ، بسیار سریع و چابک است ، او قلمروی وسیع در آسیا و افریقا را صاحب است . ایزابلین اکنون همسایه و ساکن کوهستان سرخ تبریز است. اگر در فصل سرما به مهاجرت نرود ، زمستان را هم در عینالی خواهد ماند.
کهلیک نام آشنای کوهستان تبریز است ، کهلیک بولاغی چشمه ی جوشیده از دل کوهستان نام این پرنده زیبا و خوش نقش و نگار را همراه خود دارد ، شاید او روزی مستانه برای معشوق می خواند و کوهنوردی پشت سنگی در پای چشمه به آن نوا گوش فرا می داده است و از آن زمان نام کهلیک عاشق بر روی چشمه ی آب و همان بولاخ باقی می ماند.
قهقه های مستانه اش را هنوز می توان در سکوت کوهستان عینالی شنید . سال ها جمعی در پی شکارش بودند اما او خود را حفظ کرده است ، شکوه خلقت را می توان در او دید!
شاهین پرنده ی نادر و تیز چشم کوه است، اونیز قلمرویی در آسمان کوهستان عینالی دارد! مثل همیشه با وقار است و توانمند چون تبریز و کوهستان سرخ فام!
گیلاس کوهی عینالی نمادی برای مینیاتور تبریز است ، گیلاس کوهی عینالی درختچه ی زیبای کوه است که چندین سال مراقبت و کاشت و تکثیر بوته های آن، او را می تواند نماد درختچه و درخت بومی عینالی معرفی کند و حفاظت از آن می تواند، برای سال های دور نوید از جشن شکوفه های گیلاس عینالی را بدهد ، می تواند جایگزینی برای اغلب درخت های کوهستان باشد ؛ شاید که این جشنواره شکوفه های گیلاس ارمغان آور ثروت و فرهنگ زیست محیطی برای شهر باشد
گیلاس عینالی در کوهستان جای وزین و گرانقیمتی دارد ، بومی کوه است و سال ها در برابر ناملایمات دوام آورده است، در میان گل های زیبای کوهستان او از زیباترین درختچه هاست.
زیبایی و ظرافت و رنگ پردازی گیلاس را می توان در نقاشی های مینیاتور مکتب تبریز لمس کرد که چگونه محیط بر نقش نقاشان اثر گذارده است ! او بسیار گرانبهاست!
عینلی نمادی از زندگی است ، خرگوش عینالی گاه به پای کوه می آید ، روباهش در کنار خانه های مردم در رشدیه خانه می سازد، و بچه هایش را با هزاران دردسر سگ های ولگرد و آدم های مزاحم بزرگ می کند و روباه مادر شبانه مجبور است پاسخگوی حمله سگ ها باشد! اما حقوق و مدافعی در بین سگ دوستان نداشته باشد !
خرگوش عینالی لحظه ای برای استراجت نشسته است ، چند دقیقه بعد گله سگ های ولگرد و تحت حمایت او را از محل می رانند
“خال لی دره” نمادی از زحمت مردمان است ؛ دره ای که مردان با همت در دوران مشقت های سخت و شادمانی های ماندگار، سنگ ها را تراش می دادند تا با سنگ آسیاب گندم مردمان را آرد و چراغ حیات را روشن نگه دارند ، آنها سفر سنگ را می آغازیدند و سنگ ها را به آسیاب می رساندند حال نه آسیاب است و نه آسیابان ! تخته سنگ گرانبها با آثاری از چکش ها و گاه سنگ آسیابی به مقصد نارسیده در میان راه در دره های کوه سرخاب مانده است .پایان یولی ، پایان کورپوسی ، سال ها مسیر مردان و زنان با پای پیاده و یا سواره برچهارپایان، برای حفظ ارتباط ، داد و ستد و تجارت و ده ها دلیل فرهنگی و اجتماعی بوده است ؛ آنها راه را با قلم پاهایشان نوشتند و رفتند….پایان یولی و پایان کورپی نشانی از تاریخ ارتباطات و موزه ی زنده ای از راه و ارتباطات است و از انسانی که راه را می سازد! چقدر با شکوه و زیبا هستند ، یول همچنان سنگ های دیوارهایش را دارد که با نامهربانی غریبه های ناآشنا با آن به استهلاک می روند و ….
ملخ عینالی نمادی جذاب از حشره ای است که خود را به کوهستان سرخ زده است و در یک همرنگی با کوه ریسک خطر زندگی خود را بهتر ساخته است و امنیت و بقای خود را تضمین کرده است !
آگاما ، مارمولک عینالی نماد تاریخ پر طول و دراز عینالی را می گوید ، او با دقت همیشه در حال پاییدن کوه است تا حیات و بقای خود را داشته باشد ، افسانه هایی که او را تا عصر دایناسورها می برد .او با آرامش و هوشیاری روی سنگ می نشیند و از خورشید لذت می برد!
مسجد عینالی یا بقعه عینالی جایگاه انسان های بزرگی است که سال ها در آنجا به خواب رفته اند و در جوار آنها مسجد جایگاهی ویژه دارد، بلندترین جایگاه برای مسجد تبریز در بالای کوه است و در کنار آنها جوانانی گمنام که شاید خانواده اش هنوز در انتظار خبری از او هستند؛ غریبانه خوابیده است!
حال چه می توان کرد ؟ غنای طبیعت کوهستان عینالی همان سرخاب در شمال شهر تبریز و وجود ده ها گونه گل و گیاه ارزشمند و گونه های تحت انقراض و کمیاب و حیات انواع پرنده و حیوانات و آثار دیرینه بشری از بقعه تا پایان یولی و پل و سنگ های تراش خورده و آبراه ها و قنات های دیرین و حضور کوهستان در فرهنگ شفاهی و مکتوب مردمان، ثبت و حفظ منطقه شمال شهر از فرودگاه تا آرپا دره سی مشتمل بر بخش درختکاری شده به عنوان منطقه ی دارای ارزش های “خاص فرهنگی” و “گونه های تحت انقراض مانند زنبق بنفش” و یا یک” کوهستان سرخ فام” و با نام” پارک کوهستان سرخاب یا عینالی ” را به عنوان فرصتی بسیار بزرگ برای تبریز ایجاب می کند!
ممنوعیت هرگونه ساخت و ساز و ابطال مصوبه های احداث بنا و شهرک در این منطقه ی روی گسل توسط کمیسیون ماده ۵ مانند شهرک جوانان ، محوطه ۳۰ هکتاری رشدیه قدمی در این مسیر خواهد بود. بخشی از ثمرات این اقدام می تواند ذکر گردد!
– ارج گذاری به محیط زیست و ایجاد پارک ثبت شده استثنایی و متفاوت در کمترین فاصله از زندگی شهری در تبریز
– مراقبت از زندگی و ثروت مردمان شهر با ممنوع شدن ساخت و ساز بر روی خطوط گسل در منطقه شمال در شهرک جوانان و محوطه سی هکتاری رشدیه تبریز
-ممانعت از زمین خواری و داشتن چشم طمع برای مالکیت زمین های ملی کوهستان عینالی و انجام تجارت های سیاه
– ایجاد بستر آرامش روح و روان برای شهروندان تبریز در دل کوهستان گرانقیمت تبریز
– ایجاد امکان برای گردشگری و اکوتوریسم در منطقه و ثروت آفرینی و معرفی جهانی کوهستان تبریز
– حفظ گونه های گیاهی تحت انقراض در کوهستان و حیوانات مختلف و رشد و ترویج گیاهان بومی منطقه
– حفظ کوهستان سرخ سرخاب برای شهر تبریز بعنوان میراث طبیعی شهر و حفظ حریم کوهستان و حریم منظر مردم
رخصوص حفاظت از کوهستان عینالی از فرودگاه تا آرپا دره سی و اتصال آن به پارک آرپا دره سی می توان به دیدگاه های دانشمندان جهانی نیز رجوع کرد؛ اتحادیه بین‌المللی حفاظت از طبیعت، مشارکتی از دولت‌ها و گروه‌های جامعه مدنی که سلامت دنیای طبیعی را دنبال می‌کند، مناطق حفاظت‌شده را در شش دسته طبقه‌بندی می‌کند:
الف – منطقه حفاظت شده طبیعی یا منطقه بیابانی ( این بند می تواند عینالی را به عنوان کوهستان یا دشت تحت پوشش قرار دهد
ب -پارک ملی؛ عینالی یک پارک ملی است نگاه لونا پارک داشتن به آن نمی تواند فرهیختگی و گرانسنگی را در آن حفظ کند
ج -اثر یا ویژگی طبیعی ( کوهستان عینالی با رنگ سرخ ، حریم منظر شهروندان تبریز است و می تواند مورد حفاظت قرار گیرد ؛ در ادبیات و در زندگی جاری انسان ها جایگاهی خاص دارد و جزیی جدانشدنی از تبریز می باشد)
د- منطقه مدیریت زیستگاه یا گونه ( گونه های گیاهی همچون زنبق بنفش عینالی ؛ گیلاس کوهی ، داغ قارپیزی و بال اوتی می توانند به عنوان گونه های تحت حمایت و نماد سمبلیک شهر قرار گیرنه -منظره یا مانند منظره دریایی محافظت شده که همانا کوه سرخ تبریز حریم منظر شهروند است؛ این حقوق منظر شهروند است که وقتی از هر زاویه به دوردست های شمال شهرش نگاه می کند ، کوه سرخ آرام بخش خود را ببیند نه ساختمان های بلند مرتبه!
و -منطقه حفاظت شده با استفاده پایدار از منابع طبیعی ( چرای دام در این منطقه بصورت مضاعف است و می تواند با روش کنترل شده و لحاظ استفاده پایدار و دقیق رشد گونه ها را با ترمیم و غنی سازی خاک ارتقا داد.)
دیوان عدالت اداری مصوبه کمیسیون ماده ۵ شهر تهران را اخیرا باطل اعلان کرد! در اوایل سال گذشته خبر ساخت هتل ۳۰ طبقه در ولنجک تهران و با مصوبه غیرقانونی کمیسیون ماده ۵ در بهمن ۱۴۰۰ به بحث رسانه‌ها تبدیل شد.
مقدمات کار ساخت این هتل در سال ۱۳۹۶ انجام شد و با درخواست سازمان ملی زمین و مسکن، زمین برای ایجاد هتل را اداره کل راه ‌و شهرسازی تهران به بخش غیردولتی واگذار کرد. در آن زمان مشهودترین تخلفی که در این پروژه صورت گرفت، مجوز بلندمرتبه‌سازی در تراز بالای ۱۸۰۰ متر در تهران و از طرف دیگر قرار داشتن زمین مورد نظر روی پهنه گسل شمال تهران عنوان شد. بر این اساس سازمان بازرسی کل کشور به موضوع ورود کرد و خواستار رعایت قانون در این مورد شد.
با ارسال نامه هشداری سازمان بازرسی به وزیر راه ‌و ‌شهرسازی و رئیس شورای‌عالی شهرسازی و معماری ایران، شهردار تهران و وزیر کشور ، در اواسط اردیبهشت ۱۴۰۲ مشخص شد در صدور مجوز ساخت این هتل رعایت قانون نشده است.
آنتروپی تلاش سیستم برای تلاشی است ، هر سیستم با گذر زمان تحت تاثیر آنتروپی قرار می گیرد. حضور مدیران ناتوان و فاقد ایده های بزرگ، کارمندان کم سواد ، بی انگیزه ، سیاست گذاری های غیر خلاق برخلاف انتظار از مدیران ارشد یا فساد و …. هر آنچه سیستم را به استهلاک بکشاند گامی برای تسریع آنتروپی است.
اکنون شهر با معضل حاشیه نشینی مواجه است آیا این حاشیه نشینی یک روزه و بدور از نگاه متولیان امر بوده است ؟
این امکان ندارد ! زمین خواران حرفه ای بخشی از کوهستان و منابع طبیعی و اراضی ملی شده را به روستاییان مهاجر فروختند و این معضل را بوجود آوردند! طوری که سرخاب و پای کوه محو شد!
نابودسازی عینالی در دوران معاصر نیز به تدریج و با عناوین ظاهر فریب همچون ساخت هتل و بازار بر روی گسل و ایجاد سکونتگاه امن در شهرک جوانان آنهم نیز بر روی گسل و علیرغم مخالفت سازمان های صاحب نظر در حال انجام است !
برداشتن دگردیسی های هزاران ساله کره زمین و اشکال زیبای آن، تیغ زدن راه و زخمی کردن کوهستان و پر کردن دره ها همچون “سولی دره” با نخاله های ساختمانی و نابود کردن چشمه های آب و قنات تاکنون آسیب های بسیار به عینالی زده است !
راه های زیادی برای انتخاب کوهستان عینالی برای حفاظت وجود دارد. معیارها می تواند شامل گونه ها، زیستگاه ها و اکوسیستم های منطقه و میراث بشری چون یول و پل و قنات های آن باشد و بحث حریم منظر و مصالح اجتماعی ؛ حقوق شهروند و گردشگر می تواند ، برای حفظ عینالی کفایت کند.
نباید اجازه تاثیر آنتروپی را به شهر داد ، نهاد شورای اسلامی شهر مهم ترین نهاد حفظ شهر در مقابل آنتروپی هست و بعد از آن نهاد های پرقدرت حافظ حقوق عامه و سازمان بازرسی قرار گرفته است.
هدف حفظ و دست نخورده داشتن عینالی است که با حمایت دادستان شهر در ممانعت از ساخت و ساز بر روی گسل و پشتیبانی سازمان های بازرسی و با حمایت کمیسیون ماده ۵ و ممنوع کردن ساخت و ساز بر روی گسل و کوهستان و حتی تعیین تراز ارتفاع بر ای ساخت و ساز نسبت به سطح شهر و لغو مصوبه های پیشین و حضور فعال و موثر شورای اسلامی شهر و شهردار برای حفظ کوهستان به عنوان مسئولیت های سازمانی – اجتماعی ، می توان به این هدف دست یافت
ان کوهستان سرخ ثروتی بسیار گرانبها از نظر گنجینه ی گیاهانش ، رنگ سرخ خاکش ، فرصتی برای آرامش شهر و استراحت چشمان مردمان است ! عینالی فرصتی برای ورود ثروت به شهر است !
زمانی در این شهر باغلار را نابود کردند ، نگذاریم داغلار نیز به سرنوشت باغلار با سو استفاده از ابزار قانون مبتلا گردند.

گزارش: توفیق وحیدی آذر

About Author

وحید خدادادی

See author's posts