زمستان های خاکستری تبریز؛ وارونگی دما و آلودگی هوا

هوای آلوده نفس‌ها را تنگ می‌کند و چشم ها را می‌سوزاند؛ گویی هر دم که فرو می‌بریم، باری سنگین‌تر بر ریه‌هایمان تحمیل می‌شود.

طاهره اشرفیان/ آلودگی هوا، این مهمان ناخوانده شهرهای صنعتی و پرجمعیت، به‌ویژه در فصول سرد سال، به یکی از معضلات جدی زیست‌محیطی و بهداشتی تبدیل شده است. تبریز، این نگین زیبای شمال غرب نیز از این قاعده مستثنی نیست. هوای آلوده نفس‌ها را تنگ می‌کند و چشم ها را می‌سوزاند؛ گویی هر دم که فرو می‌بریم، باری سنگین‌تر بر ریه‌هایمان تحمیل می‌شود.

اما این فقط ظاهر قضیه است. آلودگی هوا چنان تاثیری عمیق بر سلامت و کیفیت زندگی شهروندان گذاشته که نیاز به اقدامات فوری و موثر برای کاهش آن بیش از پیش احساس می‌شود. هر روزه، میلیون‌ها تن آلاینده به این شهر افزوده می‌شود و محیط زیست آن را به خطر می‌اندازد. این وضعیت نگران‌کننده نیازمند توجه فوری و اقدامات مؤثر برای کاهش آلودگی و حفاظت از سلامت عمومی است.

علل آلودگی هوای تبریز

 ترافیک و وسایل نقلیه: یکی از مهم‌ترین منابع آلودگی هوا، تردد خودروها و وسایل نقلیه موتوری است. استفاده از سوخت‌های فسیلی و کیفیت پایین سوخت‌ها باعث تولید گازهای آلاینده می‌شود.

 صنایع و کارخانجات: وجود صنایع سنگین و کارخانجات در اطراف تبریز نیز به افزایش آلودگی هوا کمک می‌کند. عدم استفاده از تکنولوژی‌های پاک و فیلترهای مناسب باعث انتشار آلاینده‌ها به جو می‌شود.

 شرایط جغرافیایی: موقعیت جغرافیایی تبریز که در یک منطقه کوهستانی قرار دارد، ممکن است باعث تجمع آلاینده‌ها شود، زیرا جریان هوای کافی برای پراکندگی آنها وجود ندارد.

گرمایش منازل: استفاده از سوخت‌های فسیلی برای گرمایش منازل نیز یکی دیگر از منابع آلودگی است.

سوزاندن زباله‌ها: برخی افراد در حاشیه شهر و مناطق حاشیه‌ای، زباله‌ها را می‌سوزانند که این عمل نیز آلودگی هوا را افزایش می‌دهد.

مازوت‌سوزی: استفاده از مازوت در نیروگاه‌ها و مصرف بالای آن در شرایط اضطراری، یکی از عوامل اصلی آلودگی هوای تبریز است.

کاهش دما: با کاهش دما، ترکیبات گازی در هوا به طور طبیعی بیشتر می‌شوند و این موضوع باعث افزایش آلودگی می‌شود.

 بهره‌مندی از گاز: علی‌رغم وجود شبکه گسترده گازرسانی، هنوز مازوت‌سوزی به عنوان یک روش انرژی مورد استفاده قرار می‌گیرد.

تاثیرات تغییرات فصلی بر آلودگی هوای تبریز

هوای سرد و پایدار: در زمستان، هوای سرد و پایدار معمولاً باعث تشکیل لایه‌ای از هوا در نزدیک سطح زمین می‌شود که آلاینده‌ها را به دام می‌اندازد و نمی‌گذارد پراکنده شوند.

 استفاده از سوخت‌های گرمایشی: افزایش استفاده از سوخت‌های فسیلی مانند مازوت و گاز طبیعی برای گرمایش منازل و ساختمان‌ها باعث افزایش آلودگی هوا می‌شود.

وارونگی دما: در زمستان، پدیده‌ای به نام وارونگی دما رخ می‌دهد که در آن هوای گرم بالای هوای سرد قرار می‌گیرد و باعث می‌شود آلاینده‌ها در نزدیکی سطح زمین محبوس شوند و کیفیت هوا کاهش یابد.

عوارض ناشی از آلودگی هوا برای سلامتی

مشکلات تنفسی: آلودگی هوا می‌تواند باعث تشدید بیماری‌های تنفسی مانند آسم، برونشیت، آمفیزم و پنومونی شود.

بیماری‌های قلبی-عروقی: ذرات معلق و آلاینده‌های موجود در هوا می‌توانند خطر ابتلا به بیماری‌های قلبی-عروقی را افزایش دهند.

سرطان: برخی آلاینده‌ها مانند بنزن و ذرات معلق کوچک (PM2.5) با افزایش خطر ابتلا به سرطان ریه مرتبط هستند.

 مشکلات سیستم عصبی: قرار گرفتن طولانی‌مدت در معرض آلودگی هوا ممکن است بر عملکرد مغز تأثیر بگذارد و با مشکلات شناختی و حتی بیماری‌هایی مانند آلزایمر مرتبط باشد.

 اثرات بر کودکان: کودکان به دلیل سیستم ایمنی ضعیف‌تر و دستگاه تنفسی در حال رشد، بیشتر در معرض خطرات ناشی از آلودگی هوا قرار دارند که می‌تواند منجر به مشکلات رشد ریوی و کاهش عملکرد شناختی شود.

شاخص های آلودگی هوا

شاخص کیفیت هوا یا شاخص آلودگی هوا یا نمایه آلودگی هوا با نام اختصاری AQI، شاخصی عددی است که توسط سازمان‌های دولتی برای سنجش آلودگی هوای یک منطقه و پیش‌بینی آینده آن به کار می‌رود. با افزایش عدد این شاخص، احتمال در خطر قرار گرفتن سلامت عمومی بالاتر می‌رود.

۰_ ۵۰ خوب
کیفیت هوا رضایتبخش است و آلودگی هوا کم یا بدون خطر است.

۵۰ – ۱۰۰ در حد متوسط
کیفیت هوا قابل قبول است با این حال، برای بعضی از آلاینده ها ممکن است نگرانی سلامت متوسط برای تعداد بسیار کمی از افرادی که به طور غیر منتظره ای نسبت به آلودگی هوا حساس هستند، وجود داشته باشد.
کودکان و بزرگسالان فعال و افراد مبتلا به بیماری های تنفسی، مانند آسم، باید فعالیت طولانی مدت در فضای باز را محدود کنند.

۱۰۰_۱۵۰ سالم برای گروه های حساس

سلامتی گروه های حساس ممکن است تحت تاثیر قرار بگیرد.عموم مردم احتمالا تحت تاثیر قرار نخواهند گرفت.
کودکان و بزرگسالان فعال و افراد مبتلا به بیماری های تنفسی، مانند آسم، باید فعالیت طولانی مدت در فضای باز را محدود کنند.

۱۵۰ – ۲۰۰ ناسالم

همه ممکن است اثرات آلودگی بر سلامتیشان را احساس کنند؛ اعضای گروه های حساس ممکن است اثرات منفی جدی تری بر سلامتی شان احساس کنند.

کودکان و بزرگسالان فعال و افراد مبتلا به بیماری های تنفسی مانند آسم باید از فشار طولانی مدت در فضای باز جلوگیری کنند؛ هر کس دیگر، به ویژه کودکان، باید فعالیت طولانی مدت در فضای باز را محدود کند

۲۰۰ – ۳۰۰خیلی ناسالم

هشدارهای بهداشتی در شرایط اضطراری. کل جمعیت بیشتر احتمال دارد تحت تأثیر قرار گیرد.
کودکان و بزرگسالان فعال و افراد مبتلا به بیماری های تنفسی مانند آسم باید از همهٔ فعالیت‌ها در فضای باز جلوگیری کنند؛ هر کسی دیگری، به ویژه کودکان، باید فعالیت در فضای باز را محدود کند.

۳۰۰_۵۰۰ خطرناک

هشدار سلامت: هرکس ممکن است اثرات جدی سلامتی را تجربه کند.
همه باید از هرگونه فعالیت در فضای باز خودداری کنند.

آمار بیماری های ناشی از آلودگی هوا

بر اساس آخرین گزارش سازمان بهداشت جهانی (WHO) در سال ۲۰۲۰، آلودگی هوای آزاد و هوای داخل، سالیانه به بیش از ۷ میلیون مرگ زودرس در جهان منجر می‌شود (از هر صد مرگ، نه مرگ منتسب به آلودگی هوا است).

در ایران، طبق مطالعات انجام شده در سال ۱۴۰۲، در ۵۷ شهر کشور با جمعیت حدود ۴۸ میلیون نفر، سالانه ۳۰ هزار و ۶۹۲ مرگ منتسب به آلودگی هوا داریم.  در تهران، سالانه ۶۹۳۹ مرگ به دلیل مواجهه با ذرات آلاینده PM 2.5 رخ می‌دهد.

آلودگی هوا نشانه ناپایداری سیستم‌های آلاینده است و باعث کاهش سطح عملکرد فرد در فعالیت‌های روزمره، انواع بیماری‌های تنفسی و قلبی و در نهایت مرگ و میر زودرس می‌شود.

بر اساس گزارش WHO، سالانه حدود ۷ میلیون نفر در اثر بیماری‌های مربوط به آلودگی هوا جان خود را از دست می‌دهند.

بیماری‌های مرتبط با آلودگی هوا

مهم‌ترین بیماری‌های ناشی از مواجهه با آلودگی هوا در جهان و ایران عبارتند از:

۱. بیماری‌های ایسکمیک قلب (سکته قلبی)
۲٫ سکته مغزی
۳٫ سرطان ریه
۴٫ بیماری‌های مزمن انسداد ریوی
۵٫ دیابت نوع ۲

تاثیرات آلودگی هوا بر جنین

آلودگی هوا باعث افزایش تولد نوزادان با وزن کم و زایمان‌های زودرس می‌شود. برآورد‌ها نشان داده که وجود ذرات آلاینده در هوا منجر به مرگ بیش از ۷۰۰ هزار کودک زیر ۵ سال در جهان می‌شود.

راهکارهای کاهش آلودگی هوا

 توسعه حمل‌ونقل عمومی: با تقویت و گسترش سیستم حمل‌ونقل عمومی مانند اتوبوس‌های برقی یا مترو می‌توان تردد خودروهای شخصی را کاهش داد.

 بهبود کیفیت سوخت: ارتقای کیفیت سوخت‌های مصرفی و استفاده از سوخت‌های پاک‌تر مانند گاز طبیعی فشرده (CNG) یا برق می‌تواند تأثیر زیادی داشته باشد.

کنترل صنایع: اعمال قوانین سخت‌گیرانه‌تر برای کنترل انتشار آلاینده‌ها توسط صنایع و تشویق آنها به استفاده از تکنولوژی‌های پاک ضروری است.

افزایش فضای سبز: کاشت درختان و ایجاد فضای سبز بیشتر در شهر کمک می‌کند تا ذرات معلق و گازهای آلاینده به حداقل برسند.

 آموزش عمومی: افزایش آگاهی عمومی درباره مضرات آلودگی هوا و تشویق مردم به استفاده از وسایل نقلیه غیرموتوری مانند دوچرخه یا پیاده‌روی.

بهره‌برداری از تکنولوژی‌های جدید: استفاده از سیستم‌های هوشمند برای مدیریت ترافیک و بهینه‌سازی مصرف سوخت می‌تواند به کاهش آلودگی کمک می کند.

انتهای پیام/

About Author