ناتوانی مدیریت استان در معرفی شایسته تبریز به ایران

اختصاصی ساقی آذربایجان/ وحید خدادادی

گردشگری به عنوان یکی از مهمترین صنایع توسعه پایدار، فرصت بزرگ فرهنگی، اجتماعی و اقتصادی برای کلانشهرها و مادر شهرهای جهانی از جمله کلانشهرهای ایران بوجود می آورد. امروزه گسترش فضاهای باز جمعی و ایجاد مراکز فراغتی و تفریحی مدرن یکی از اهداف مهم برنامه ریزان مدیریت کلانشهرها در حوزه گردشگری شهری است.
توسعه گردشگری شهری با ارتقای ابعاد کمی و کیفی با حداکثر بازده یکی از مهمترین فعالیت های عمده مدیریت اجرایی شهرها در عصر حاضر می باشد. وجود جاذبه های متنوع در شهرها همچون اماکن تاریخی ، فضاهای سبز، مراکز فرهنگی، امکانات ورزشی، تسهیلات مهمان نوازی، مراکز خرید و بازارها و.. جزو پارامترهای مهم شکل گیری گردشگری شهری می باشد. تاکید بر توسعه فعالیتهای عمران گردشگری شهری، نوسازی بافت های تاریخی شهر، بازسازی فضاهای تفریحی در این حوزه با ارایه تسهیلات مناسب کمک شایانی به توسعه پایدار شهری می کند. تغییر نگرش مسئولان و شهروندان نسبت به جذب گردشگران شهری،کنترل معضلات و مشکلات گردشگران، توجه به فرایند ارایه اطلاعات مورد نیاز به گردشگر و.. می تواند جزو مهمترین عوامل توسعه پایدار در کلانشهرهای گردش پذیر شهری ایران باشد.
خطه آذربایجان با وجود آثار باستانی، آب و هوای دلپذیر، ظرفیت‌های دینی، علمی، فرهنگی، ورزشی و جاذبه‌های طبیعی، ظرفیت‌های منحصربه‌فردی برای تبدیل شدن به یک مقصد گردشگری دارد. از سویی تبریزی‌ها از دیرباز به میهمان نوازی معروف اند. ما داشته های غنی فرهنگی داریم که برای دیگر مردمان که دوست دارند تفاوت‌های فرهنگی را ببینند، به طور حتم جذاب و دوست داشتنی خواهد بود. تبریزی که فرصت گردشگری ۲۰۱۸ را بسان همه فرصت های دیگر سوزاند و آورده این مهم برای تبریز نگون بخت جز تعدادی بنر و یکی دو المان ساده نبود!
در همین ارتباط هنوز فراموش نکرده ایم که شورای ششم هنوز چند ماهی از عمر شهرداری رنجبر نگذشته بود که در اقدامی عجیب و با پرسش هایی که رنگ و بوی بهانه می داد استیضاح و او را از کار برکنار کرد. یکی از پرسش ها و به نوعی نقدها در رابطه با عملکرد چند ماهه رنجبر بحث گردشگری و غافل شدن از آن بود که می توانستیم در ردیف ایرادات بنی اسرائیلی دسته بندی کنیم. از شهرداری که فقط چندماه بود بر اریکه مدیریت شهری تکیه زده بود سئوال شد که عملکردتان در حوزه گردشگری چیست؟!

با این سابقه ذهنی به نظر می رسید که موضوع گردشگری از اولویت های شورای ششم بود که به مرور زمان مشخص شد چنین حساسیتی صرفا در رابطه با رنجبر وجود داشته و در دوره مدیریت بعدی این حساسیت و اهمیت مرتفع شده است و از اعضای شورا تنها سه تن علاقمند به حضور در کمیسیون فرهنگی شورا بودند و امروز از خلوت ترین و بی اهمیت ترین کمیسیون هاست! به تعبیری بازار کساد علاقمندی اعضاء به کمیسیون گردشگری، سرمایه گذاری و رونق فضای کسب و کار خود می تواند جوابگوی بسیاری از کاستی های فعلی باشد. گزینه آخر یعنی بهبود فضای کسب و کار متاثر از دو گزینه اول و دوم یعنی گردشگری و سرمایه گذاری است که متاسفانه ابتر مانده است که چرایی مورد دوم را هم در گزارشی مجزا بررسی خواهیم کرد. اما باید پرسید که این کمیسیون چه راهکارهایی برای رونق گردشگری و توسعه پایدار این صنعت انجام داده است؟ آیا اصلا تبریز در داخل و خارج بعنوان مقصد گردشگری محسوب می شود؟ موانع گردشگری که اختصاص به تبریز دارد چه مواردی است و چه اقداماتی برای رفع آن صورت گرفته است؟ تاکنون چند جلسه کارشناسی با سازمان میراث فرهنگی و گردشگری از یک سو و کمیسیون گردشگری شورا و مدیران شهری انجام گرفته است؟ این سئوالات را با اعضای این کمیسیون، اعضای شورا و سازمان گردشگری در میان گذاشتیم.

تصویب طرح ساخت هتل و اماکن اقامتی در تبریز بدون عوارض شهرداری

حمزه زاده مدیر کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی استان با اشاره به رونق گردشگری در استان در تابستان امسال به ساقی آذربایجان گفت: از جمله کمیسیون هایی که ارتباط تنگاتنگی با مجموعه ما دارد، کمیسیون گردشگری شوراست و اقداماتی نظیر جداره سازی بازار تبریز، طرح آزاد سازی خانه ستارخان و تملک خانه باقرخان در این کمیسیون مصوب شده است. به واقع همکاری ما و شهرداری تبریز از طریق همین کمیسیون و مصوباتی است که در آن انجام می شود. همچنین در بحث تعرفه عوارض محلی و برای تشویق ساخت هتل و اماکن اقامتی بسته ویژه ای در نظر گرفته شد و لذا عوارض ساخت هتل صفر شد و طبق این مصوبه هر فردی که بخواهد در تبریز اقدام به ساخت هتل نماید، از وی عوارضی دریافت نمی شود.
وی در رابطه با اینکه آیا تبریز بعنوان یک مقصد گردشگری در کشور ما مطرح است یا نه؟ گفت: اگر بخواهیم بر اساس آمار و ارقام تابستان امسال نظر بدهیم، جواب مثبت است. این ادعا را بعد از ۲۳ سال کار در این حوزه و بر اساس آمار و ارقام می گویم که ورود و خروجی که از شهرهای مختلف به استان ما انجام گرفت بی نظیر بود و در اواخر شهریورماه حتی یک اتاق خالی هم برای اقامت گردشگران وجود نداشت و این تنها مختص شهر تبریز نبود و در دیگر شهرها نظیر کلیبر،خدآفرین، جلفا هم چنین وضعیتی حاکم بود. مدیر هتلی داشتیم که ادعا می کرد اگر بجز این هتل سه هتل دیگر هم داشتم، به صورت کامل رزرو می شد! نکته جالب هم در این رابطه پراکنش جغرافیایی مسافرین بود. طبق آماری که در دست داریم، از اکثر نقاط ایران مهمان داشتیم که عمدتا اقامتی بودند نه گذری. هر گاه در شهر مردم به صورت خودجوش اقدام به اجاره واحدهای خود به مسافرین نمایند یعنی تناسب بین تعداد مسافر و اقامتگاه های رسمی بهم خورده است و این اتفاق به وفور در استان ما رخ داد.
وی در رابطه با موانع گردشگری که مختص استان ما باشد نیز گفت: یکی از عمده مشکلاتی که همواره به آن تاکید داشته ام بحث ضعف ما در شناساندن ظرفیت های استان و بخصوص تبریز است که گناه آن بر گردن ما و همه دستگاه های خدمات رسان و بخش خصوصی است. ما نتوانسته ایم تبریز را آن گونه که باید و شاید بشناسانیم که اگر این اتفاق می افتاد مطمئنا ده برابر آمار فعلی مسافر داشتیم! و عملیاتی شدن آن نیازمند همت عمومی است و اینکه امروز ما نمایشگاه برگزار می کنیم، رویداد برگزار می کنیم و در آن ها حضور گسترده داریم، تنها دلیلش همین معرفی تبریز است. در این رابطه مطبوعات خصوصا در یکی دوسال اخیر نقش پررنگی داشته اند و بنده همیشه دنبال می کنم و می دانم که مثلا همین روزنامه شما چقدر در این رابطه فعال است و اقلا هفته ای یک مطلب در رابطه با بحث گردشگری دارید. در همین راستا ما برای نمایشگاه گردشگری امسال حدود ۵۰ خبرنگار داخلی و خارجی را دعوت کرده ایم که اقدامی در راستای بهتر شناساندن تبریز است.
همچنین نقش بخش خصوصی را نباید نادیده گرفت، الان ما قطب شیرینی و شکلات کشور هستیم و بخش خصوصی می تواند المان های تبریز را روی محصولات خود به تصویر بکشد. همه و همه باید دست به دست هم بدهیم در راه بیشتر و بهترشناساندن تبریز.

***

حجت الاسلام زعفرانچیلر رئیس کمیسیون گردشگری شورای شهر تبریز نیز در رابطه با اینکه آیا تبریز به عنوان مقصد گردشگری در کشور مطرح است یا نه؟ به ساقی آذربایجان گفت: اگر بخواهیم به محتوا و غنای آن توجه کنیم باید بگویم که این ظرفیت در تبریز وجود دارد منتهی نکاتی هم وجود دارد که باید به آن توجه داشت از جمله مباحث اقلیمی.

وی افزود: از آن روی که تبریز یک منطقه کوهستانی و سردسیر است لذا زمستان زود از راه می رسد و دیر هم رخت بر می بندد و این شرایط جغرافیایی بر موضوع گردشگری سایه می افکند. از سویی شهرداری ذاتا متولی امر گردشگری نیست و این حوزه خودش وزارتخانه مخصوص به خود دارد و ما صرفا در موضوعاتی که شهرداری دارای مالکیت است و یا یک وظیفه تبعی دارد، ورود می کنیم. در بخش هایی که به حوزه ما مربوط می شود وضعیت خوبی داریم، بگذارید مثالی بزنم برای نمونه تبریز با فاصله پاک ترین کلانشهر تبریز به لحاظ شرایط آب و هوایی می باشد و یا جزو معدود شهرهایی می باشد که جمع آوری زباله در آن به صورت روزانه صورت می گیرد! وقتی گردشگری پایش را به تبریز می گذارد صرفا بحث اماکن تاریخی مطرح نیست، امکان دارد گردشگری صرفا برای حضور در یک رویداد به تبریز سفر کند، در این صورت بیشتر توجه آن گردشگر معطوف به آب و هوا و تمیزی خیابان ها و معابرش خواهد بود، وقتی در تبریز بالای ۲ هزار دستگاه تاکسی نوسازی می شود، به چشم می آید و یا در بحث نوسازی ناوگان اتوبوسرانی نه نسبت به وضع ایده آل که نسبت به گذشته اقدامات خوبی صورت گرفته است! ممکن است گردشگری با خودرو شخصی به تبریز نیاید و برای تردد در شهر از ناوگان حمل و نقل عمومی استفاده نماید و از این رو ما در بحث گردشگری موضوعاتی که مربوط به حوزه مدیریت شهری است ورود می کنیم و از این رو اگر حوزه گردشگری را در مواردی که مربوط به شهرداری است ارزیابی کنیم می بینیم که نسبت به گذشته بد کار نکرده است! هر چند ما قصد زیر سوال بردن گذشته را نداریم و متوجهیم که در گذشته درآمد پایین شهرداری و موضوعاتی نظیر کرونا بر کیفیت و میزان خدمات شهری تاثیر گذار بوده است و مدیران قبلی هم به جهت شرایط خود با محدودیت هایی مواجه بوده اند. از نکات مهم در این رابطه انجام این اقدامات بدون حضور دولت و با وضع تورمی فعلی است، برای نمونه الان شما ببینید متولی امر مسیرگشایی شوارع اصلی دولت است، اما شهرداری تا جایی که مقدور بوده به آسفالت شوارع اصلی، جداول و مسیرگشایی ورود کرده است.
این عضو شورای شهر در رابطه با عملکرد مجموعه میراث فرهنگی و گردشگری هم گفت: اکثر مدیران در حوزه فعالیت خود در حال تلاش هستند تا بهترین عملکرد را از خود به جا بگذارند. هر مدیری که بودجه و امکانات داشته باشد، کار خواهد کرد و عمده مدیران دوست دارند تا بودجه داشته باشند و کار کنند تا روزمه خوبی داشته باشند، از این جهت در مقام قضاوت نمره منفی در کارنامه این مجموعه نمی بینیم و با کمیسیون گردشگری و شهرداری ارتباط تنگاتنگی برای پیشبرد پروژه ها دارند. هر دو هفته یکبار در پایگاه جهانی بازار جلساتی با حضور این عزیزان داریم و دستور جلسه هفته گذشته احیای دروازه رهلی بازار بود و شهرداری قول داد در تملک مغازه ها برای نمایان شدن این دروازه به آنان کمک کند و باز از دیگر دستور جلسات هفته گذشته تفاهم با شهرداری برای جداره سازی بازار سماورسازان بود. در کمیسیون هم طرحی آماده کرده ایم که قرار است به صحن علنی بیاید و طبق آن طرح هر شهروندی که بخواهد خانه تاریخی خود را مرمت کند و حتی استفاده تجاری از آن نماید، شهرداری مانع نشود و همکاری نماید.

نظرات رشیدی دیگر عضو شورای شهر تبریز با این عزیزان متفاوت است. وی که با روزنامه ساقی آذربایجان سخن می گفت، ضمن اشاره به ظرفیت بالای گردشگری تبریز گفت: حتما تبریز بعنوان یکی از مقاصد مهم گردشگری به حساب می آید از این منظر که برای گردشگران دارای جذابیت است و در نوروز ۱۴۰۳ و تابستان امسال این مسئله را به عینه شاهد بودیم. تبریز از نظر مردم به جهت آوازه و اماکن تاریخی اش بعنوان مقصد گردشگری مطرح است از آن روی که جذابیت های ذاتی دارد و استعداد یک شهر گردشگر پذیر را داراست، اما اینکه آیا ما چقدر از این ظرفیت استفاده می کنیم و چقدر می توانیم ارزش افزوده ایجاد کنیم و تکالیفی که در مقام میزبانی داریم، عاملیم امری قابل بحث است. واقعیت این است که ما از این ظرفیت های ذاتی استفاده بهینه نکرده ایم و مجموعه دستگاه ها در این رابطه به تکلیف خود درست عمل نکرده اند. با وجود همه محدودیت هایی که در این رابطه وجود دارد ما حتی از کسانی که بعنوان گردشگر به تبریز می آیند خوب استفاده نکرده ایم تا بتوانیم برای شهرمان ارزش افزوده ایجاد کنیم و یا به تعبیر دیگر از گردشگری بعنوان یکی از امکان های رونق اقتصادی استفاده لازم را نکرده ایم.
وی افزود: همه مسئولین به این مسئله واقفند که گردشگری باعث رونق اقتصادی می شود و ده ها شغل را فعال می کند ولی در مقام عمل، اقدامات ما در این راستا نیست. اینکه کلا هیچ کاری صورت نگرفته باشد، نیست ولی می توانست این صنعت بعنوان یکی از سه چهار مزیت نسبی منطقه در حوزه اقتصاد باشد و سهمش در درآمد منطقه همانند صنعت تبریز باشد چون نسبت به صنعت کم هزینه تر و سالم تر است.
رئیس مرکز پژوهش های شورای شهر تبریز در رابطه با عوامل عدم توفیق در این حوزه نیز گفت: این عوامل را می توان به دو بخش ذهنی و عینی تقسیم بندی کرد. عوامل ذهنی مربوط به کیفیت نگرش متولیان و سیاست گذاران این حوزه در تبریز است و اینکه افرادی که در جایگاه سیاست گذاری و اجرا بوده اند، بعضا با این حوزه غریبه و افرادی غیر متخصص بوده اند و به اهمیت آن نیز اشراف نداشته اند. هر گردشگر به جهت آشنایی و لذت بردن از مزیت های مقصد مورد نظر به آنجا سفر می کند نه اینکه هر جذابیتی که در دیگر مناطق گردشگری دنیا وجود دارد ما هم در تبریز ایجاد کنیم و تبریز به تبریز بودن خود دارای جذابیت است. موانع عینی هم مربوط به بحث زیرساخت ها و امکان های میزبانی نظیر ترافیک، حمل و نقل و مبلمان شهری و … است، هر دوی این موانع باید در سطح خودش رفع شود.
این عضو شورای شهر در رابطه با وظایف شورا وشهرداری در این رابطه نیز گفت: شورا و شهرداری بخشی از موضوع گردشگری است و بخشی از تکالیف آن در رابطه با حوزه گردشگری می باشد اما در شق غیر مستقیم آن می تواند تاثیر بسزایی داشته باشد و مدیریت شهری بخشی از همان عوامل عینی می باشد که عرض کردم. بهنگام شدن پروژه ها، اجرای پروژه های مرتبط با بحث گردشگری و زیر ساخت های شهری و بهداشتی و بحث حمل و نقل رابطه تنگاتنگی با موضوع گردشگری دارند. تلاش مجموعه شورا هم بر اجرای سریع پروژه های نیمه تمام و رفع موانع تردد بوده است. همچنین حمل و نقل عمومی را که ما در شورای ششم به صورت ورشکسته و فروپاشی شده تحویل گرفتیم، احیا شود. البته می توانستیم تسهیل گری هایی در این رابطه انجام دهیم که متاسفانه جایش خالی است و به جهت اینکه از موارد استیضاح شهردار قبلی نبود برنامه در حوزه گردشگری بود حال باید پرسید که چه اقداماتی در دوره شهردار فعلی در این حوزه صورت گرفته است که به نظر مورد غفلت واقع شده است.

نتیجه گیری: بی تردید سابقه عظیم تاریخی و فرهنگی شهر تبریز این امکان را ایجاد کرده تا بتوان گردشگری را بعنوان یک امر بدیهی در روند اقتصادی شهر گنجاند و اگر زمان گردشگری تابستانی آن محدود است به سمت ایجاد بسترهای لازم برای رونق گردشگری زمستانی گام برداشت. به نظر می رسد که چنانچه منطقه آزاد تجاری جلفا و روستای تاریخی کندوان هم وجود نمی داشت، آمار فعلی گردشگری ارائه شده در رابطه با خود تبریز بسیار پایین تر بود و گردشگری نیازمند یک انقلاب فکری در اذهان مسئولان است و اگر بتوانند در یک بازه زمانی ده ساله عمده پروژه های عمرانی و فرهنگی را در این راستا سامان دهند می توان به رونق صنعتی امیدوار بود که می تواند بخش عظیمی از مشکلات اقتصادی شهر را مرتفع نماید و منجر به ایجاد یک درآمد پایدار شود.

About Author

وحید خدادادی

See author's posts