اختصاصی ساقی آذربایجان/ گزارش از: وحید خدادادی
قصه پر غصه متروی تبریز از آن دست قصه هایی است که آغازش به عهد پاپیروس بر می گردد و پایانش به ظهور حضرت حجت(عج)! گفته می شود کلنگ بهره برداری آن را همزمان با متروی مشهد زده اند و متروی مشهد چیزی نمانده که به نیشابور برسد و متروی تبریز هنوز در خط یک گیر کرده و مسئولان استانی در طول همه این سال ها با حوصله ای مثال زدنی روند پیشرفت پروژه را که سرعتش کمی بیشتر از سرعت لاک پشت است، دنبال می کنند. حال یک فقره اتفاق نامیمون باعث شده تا نگرانی های جدی در رابطه با آینده این کلانشهر و مترویی که سر چرایی بودنش در بین کارشناسان زبده شهرسازی اتفاق نظر وجود ندارد، در سطح کارشناسان و البته افکار عمومی ایجاد شود. این فقره نامبارک مربوط می شود به فاینانس ۴۲۰ میلیون یورویی که به زعم هوشیار برای اجرای خط دوم قطار شهری تبریز لازم است و به گفته مرد شماره یک بلدیه با طرف چینی منعقد شده است! در ادامه این اقدام جنجالی لایحه توثیق به صحن علنی شورا آمد و عزیزان بزرگوار هم زحمت تصویب آن را به صورت دو فوریتی کشیدند! برای تحلیل بهتر موضوع و درک کامل آن ابتدا از کلیدواژه اصلی این داستان یعنی عبارت قلمبه سلمبه” فاینانس” شروع می کنیم.
مفهوم اقتصادی (فاینانس) در واقع، نوعی اعتبار بلندمدت و کوتاه مدت است که بانک‌ها به خریداران اعطا می‌کنند. در کشور ایران فاینانس به تامین منابع مالی یا خرید تجهیزات طرح‌های تولیدی یک پروژه گفته می‌شود. البته علاوه بر تامین منابع مالی و خرید تجهیزات، ارائه خدمات فنی و مهندسی پروژه‌ها نیز شامل فاینانس می‌شود. بدین ترتیب که یک فروشنده خارجی که گویا در این مورد یک شرکت چینی می باشد از طریق یک بانک (یا یکی از شرکت های وابسته به موسسات مالی که فعالیت بانکی دارد)تامین مالی می نماید! نکته مهم در این رابطه آن است که در این روش طرف دریافت کننده که می شود شهرداری اقساط آن را به صورت ارزی (دقت کنید قیمت روز ارز) پرداخت می‌نماید! یعنی با توجه به نوسانات ارزی چنانچه در کشور و در ادامه کار که اصلا هم بعید نیست شاهد یک تکانه ارزی باشیم، شهرداری تبریز موظف می شود تا اقساط مذکور را به قیمت روز ارز به طرف چینی پرداخت نماید. از سویی تاخیر در زمان اجرای پروژه باعث افزایش جرائم بانکی و بهای تمام شده پروژه می شود و ضمنا به دلیل ریسک بالای سرمایه گذاری در ایران ( از نظر بیگانگان) ، هزینه بیمه وام های پرداختی به دولت و شرکت های ایرانی بالاتر از استانداردهای بین المللی است و این فرایند باعث افزایش بهای تمام شده و نهایتا کاهش سود بنگاه ها می گردد!
برخی از تحلیلگران، ایجاد بدهی خارجی را آینده‌فروشی دانسته و عقیده دارند مشکلات احتمالی ناشی از بدهی خارجی، به مراتب از مشکلات و آسیب‌های بدهی داخلی بیشتر است و این می تواند آینده اقتصاد ایران را تحت تأثیرات منفی قرار دهد و نیز کارشناسان علم اقتصاد بر این باورند که فاینانس خارجی به‌مثابه سکه‌ای است که با دو روی تهدید و فرصت در اقتصاد یک کشور تاثیرگذار است. تهدید در موارد مربوط به کشور ما از آن جهت بالاتر و ریسک پذیری بالایی دارد که اگر فاینانس بدون ثبات صورت بگیرد قطعا بدانید کسی که می‌خواهد این کار را انجام دهد یعنی فاینانس‌دهنده به‌دنبال این بازار آشفته است تا از این بازار سوءاستفاده کند! بهرحال ۴۲۰میلیون یورو می شود بعبارتی به پول فلک زده خودمان می شود، رقمی حدود ۲۳ همت! البته اگر قیمت یورو تا پایان پرداخت اقساط همچنان در کانال ۵۵ هزار تومان باقی بماند و بالا نرود. از نکات جالب در هنگام تصویب توثیق این طرح در شورا زمان بررسی آن بود که رشیدی رئیس مرکز پژوهش های شورای شهر تبریز هم به درستی به آن اشاره کرد. جالب است بدانید که در جلسات شورای شهر در خصوص هبه عوارض شهروندان بیش از نیم ساعت گفتگو می شود اما یک بحث مهم همچون فاینانس در ۵ دقیقه آخر جلسه شورای شهر بصورت دو فوریتی مطرح می شود تا شما شهروند گرامی پیدا کنید آقای پرتقال فروش را!
تبریز، شهری در چاله!
حسین زاده دلیر رئیس اسبق شورای اسلامی کلانشهر تبریز معتقد است تبریز بیش از هر کلانشهر دیگری در ایران محدودیت توسعه دارد. وی در گفتگو با ساقی آذربایجان گفت: اگر به شرایط توپوگرافیک و وضعیت سرزمینی تبریز دقت شود متوجه خواهیم شد که این شهر بیش از هر شهر هم اندام اش در ایران محدودیت توسعه دارد چرا که به جز کریدور شرق، از شمال تا غرب و غرب تا جنوب شهر تبریز در میان عوامل طبیعی و انسان ساخت قرار گرفته که توسعه آن را محدود می کند، در واقع می توان گفت که تبریز نسبت به دیگر شهرهای هم اندام خود دچار کمبود زمین برای ساخت و ساز است بر همین اساس این شهر بالاجبار به توسعه عمودی روی آورده است. در یک بررسی سر انگشتی می‌توان مشاهده کرد که تبریز بیش از هر شهر دیگر توسعه عمودی داشته است.
از طرف دیگر به خاطر پیشینه تاریخی و قدمت این شهر بیش از شهرهای دیگر دارای بافت قدیمی ، فرسوده ، تاریخی و آسیب پذیر است.
این استاد دانشگاه تبریز در رابطه با لزوم احداث مترو با این حجم عملیاتی و عمرانی گفت: امروزه در تمام کلان شهرهای دنیا یکی از بهترین عوامل تنظیم کننده حرکت در درون شهر سیستم های مترو می‌باشد که غیر قابل انکار است، منتها باید گفت که همچون سیستمی چگونه و به چه قیمت باید بوجود آید ؟ واقعیت اینست که علاوه از محدودیت زمین برای ساخت مترو در تبریز مسئله خطوط گسل خطرناک آن که یکی از گسل های مخرب در کشور است، باید مورد توجه باشد و به نظر می‌رسد که مطالعه و امکان سنجی برای همچون پروژه مهمی می بایست با دقت ویژه ای انجام می‌شد.
حسین زاده دلیر در رابطه با فاینانس خط دو متروی تبریز نیز گفت: باید در رابطه با اینکه آیا شهرداری تبریز بدون کمک های مالی دولت امکان پرداخت خواهد داشت یا نه؟ امکان سنجی شود که ظاهرا پاسخ بنا به شرایط موجود منفی است. این پرسش مطرح است که شهرداری تبریز که در سال های اخیر برای پرداخت حقوق کارکنان خود با مشکل مواجه بود، چگونه پرداخت فایناس با سود محتمل کلان آن را بعهده میگیرد ؟ لذا پیشنهاد می‌شود به لحاظ عظمت پروژه و شرایط ویژه تبریز جلساتی با حضور مجموعه ای از نمایندگان شهر در مجلس، اعضای شورا ، مسئولین ذیربط و مخصوصا نخبگان امر در شهر تشکیل و بدور از هرگونه سوءگیری های احتمالی نسبت به برنامه ریزی عقلایی و واقع گرایانه برنامه ریزی کنند.
بازپرداخت این قبیل تسهیلات خارج از توان شهرداری است!
متروی تبریز را باید همچنان که اشاره کردیم از دو منظر شهرسازی و میزان نفع آن در مقایسه با هزینه هایی که دارد مورد بررسی قرار داد. از این رو با دکتر بهشتی استاد اقتصاد دانشگاه تبریز و رئیس سابق کمیسیون برنامه و بودجه شورای پنجم تبریز از باب فاینانس و میزان سود وزیان آن نیز سخن گفتیم. وی معتقد است که این اقدام به سرانجام لازم نخواهد رسید.
این عضو سابق شورای شهر تبریز در گفتگو با ساقی آذربایجان گفت: برای استفاده از این قبیل تسهیلات در نهایت نیازمند تصمیم گیری شورای اقتصاد کشور است که مراحل آن هم طولانی است و به نظر خودم غیر عملی است. بهرحال این رقم مبلغ قابل ملاحظه ای است که بازپرداخت آن خارج از توان شهرداری است.
بهشتی افزود: میزان نیاز به سرمایه گذاری خارجی بیشتر از توان کشور ماست و تا زمانی که شرایط کشور تغییر نکند و اقتصاد ما بهبود نیابد، نمی توان از این قبیل امکانات استفاده لازم را برد.
ای کاش فقط به چین متکی نبودیم/ دیر به فکر احداث مترو افتادیم
درسخوان دیگر عضو سابق شورای شهر تبریز معتقد است که تبریز قطعا به این حجم از عملیات عمرانی برای ساخت مترو نیاز دارد. وی در گفتگو با ساقی آذربایجان گفت: مترو در کشورکلی با تاخیرآغاز شده است و استانداردهای شهرسازی تاکید دارد که هر زمان جمعیت یک شهر از یک میلیون نفر بالاتر رفت، باید مترو آماده بهره برداری باشد و این در حالی است که در کلانشهر تبریز بعد از آن که جمعیت شهر از یک و نیم میلیون نفر بالاتر رفت، تازه به فکر احداث مترو افتادیم و آنچه در باب مترو اتفاق می افتد بر اساس مطالعات دقیق است و بنده شکی در این رابطه ندارم و اگر به زعم شما بخش عمده بودجه شهر را به خود اختصاص داده، دلیلش این است که دیر آغاز شده و مراحل پیشرفت آن هم با تاخیرات بسیار بوده است.
این استاد دانشگاه در رابطه با فاینانس نیز گفت: این مسئله صرفا مربوط به مباحث شهرسازی نمی شود و برای اظهار نظر در این رابطه نیاز به داشتن تخصص مالی است. تا جایی که در جریان هستم طرف قرارداد فاینانس اخیر یک شرکت چینی است و حرف بنده این است که ای کاش سیاست خارجی ما به گونه ای بود که منابع فاینانس ما به یک کشور متکی نبود و این برای چند کشور دیگر هم فراهم بود. وقتی شما بدون رقابت به یک کشور یا شرکت مراجعه می کنید و طرف مقابل هم از این ضعف شما آگاهی دارد، سعی خواهد کرد تا امتیازات بیشتری را بگیرد و این در نهایت به نفع ما نخواهد بود. فاینانس بخودی خود و فی نفسه برای توسعه امری لازم است و همین کشور همسایه ترکیه با استفاده از این راهکار بسیاری از مشکلات زیر ساختی خود را حل کرد ولی باید این نکته اساسی را نیز لحاظ کرد که آیا ما توان بازپرداخت آن را داریم یا نه؟
وی افزود: مشکلی در چرایی اخذ فاینانس وجود ندارد و مشکل اصلی مربوط به شرایط اقتصادی کشور ماست که باید توسط دولتمردان حل بشود و این نخواهد شد مگر با تقویت پول ملی! در صورت تحقق این امر معادلاتی از این دست به نفع ما خواهد بود.
در نهایت باید بگویم که در فاینانس اخیر شرایط آن و درصد سود آن و نحوه بازپرداختش همگی جزو مسائلی است که باید کارشناسان مالی در رابطه با آن نظر و تصمیم بگیرند.
اخذ فاینانس برای مترو عین ثواب است/ شهرداری ظرفیت بازپرداخت این فاینانس را دارد!
رئیس کمیسیون برنامه و بودجه شورای شهر تبریز جزو موافقین فاینانس است و معتقد است که شهرداری تبریز توان بازپرداخت آن را دارد. وی که با روزنامه ساقی آذربایجان سخن می گفت، افزود: صد در صد موافق اخذ این فاینانس هستم، چون مناسبترین ابزار مالی در شرایط فعلی برای پیشبرد پروژه های شهری می باشد.
نوای باغبان گفت: بازپرداخت نصف این فاینانس بر عهده دولت و نصف دیگر آن بر عهده شهرداری می باشد. امروز که با شما صحبت می کنم خط دو متروی تبریز ۲۵ درصد پیشرفت فیزیکی دارد و برای ۲۵ درصد ۱۲ سال زمان طی شده است و طولانی شدن پروژه ها باعث چند ده برابری هزینه های ساخت می شود. آیا قرار است خط دو را در عرض ۴۰ سال تمام کنیم یا بهتر است در عرض ۵ سال تمام شود؟ کدامیک به نفع شهر است؟ فاینانس به شما اجازه می دهد که این چهل سال را به ۵ سال تقلیل دهید! قرار بود خط دو در عرض ۷ سال تمام شود و الان بعد از ۱۲ سال تنها ۲۵ درصد پیشرفت فیزیکی داشته و تنها علت آن کمبود منابع مالی است.
وی افزود: امروز که استفاده از فاینانس در اولویت برنامه های دولت قرار دارد بایستی از آن به بهترین شکل در جهت توسعه شهر استفاده کنیم. معتقدم که استفاده از این فاینانس عین ثواب است به این معناکه به نفع شهر و شهروندان است.
این عضو شورای شهر تبریز در رابطه با توانایی بازپرداخت آن توسط شهرداری هم گفت: کاملا این ظرفیت در شهرداری تبریز وجود دارد، امروز بودجه شهرداری تبریز بالغ بر ۲۰ هزار میلیارد است و در سالهای آتی هم افزایش خواهد یافت. مخالفین آیا معتقدند که این پول را بگیریم و بازپرداخت نکنیم؟
وی در پایان نسبت به امکان تمام پروژه با این مبلغ نیز گفت: بله عمده پروژه با این مبلغ تمام می شود و این فاینانس می تواند بخش قابل توجهی از پروژه را پیش ببرد.
اینکه از بابت تاخیر در پرداخت و قیمت ارز در آینده نگرانیم مربوط به کم کاری ها و خیانت هایی است که درگذشته صورت گرفته که یک نمونه آن تاخیر تادیه اتوبوس های جدید است که رقمی معادل ۵۰ میلیارد تومان است که باز به گفته رشیدی گویا بیش از این بوده و با کدخدامنشی و ریش گروگذاشتن به این مبلغ تقلیل یافته است!
بجز فاینانس اخیر، ۲۰۰ میلیون دلار دیگر برای تکمیل خط دومترو لازم است!
بگذارید مسئله را از ریشه بررسی کنیم که آیا اساسا کلانشهر تبریز به سیستم حمل و نقل مترویی نیازی داشت؟ و آیا نمی شد این حجم سرمایه گذاری در این مترو را در موارد کم هزینه تر مثل تراموا صورت داد و میلیاردها تومان پول بی زبان را زیر خاک دفن نکرد؟ توجیه فنی و عقلانی این مسئله و منطقی بودن یا آینده فروشی در موضوع فاینانس را با کارشناسان و دست اندرکاران امر در میان گذاشتیم تا افکار عمومی خود با مطالعه گزارش در این رابطه نتیجه گیری نماید. در همین ارتباط رئیس مرکز پژوهش های شورای اسلامی کلانشهر تبریز که از منتقدین این لایحه بود در گفتگو با ساقی آذربایجان در رابطه با انجام پروژه احداث مترو در این ابعاد و حجم عمرانی گفت: بهرحال این موضوع در گذشته مطالعه شده وحین مطالعه دوستان برآوردی از نرخ رشد جمعیت تبریز داشته اند و بر همین اساس ۴ خط مترو برای تبریز طراحی کرده اند که سه خط اول آن زیر زمینی و یک خط آن روزمینی و به شکل تراموا می باشد. اظهار نظر در مورد لزوم اجرای طرحی با این ابعاد نیازمند یک مطالعه دقیق است و لذا نمی توانم به درستی در این رابطه نظر بدهم از آن جهت که امری تخصصی است و نمی توان احساسی در رابطه با آن قضاوت کرد. ولی می توان در رابطه با مطالعه اقتصادی هر خط بحث نمود و بنده به موضوع خط دو از همین منظر ورود کردم.
رشیدی ضمن اعلام مخالفت خود با اخد فاینانس ۴۲۰ میلیون یورویی برای احداث خط دومتروی تبریز نیز گفت: ابتدا باید بگویم که مخالفت بنده نه از آن منظر است که با فاینانس به معنای عام آن مخالف باشم بلکه در فقره فوق و شرایطی که داشت، مخالف هستم. سابقه این فاینانس به شورای چهارم بر میگردد و در شورای پنجم بحث آن مطرح و مصوب شده بود ولی توفیقی در این رابطه حاصل نشده بود. ما نیز از ابتدای شورای ششم پیگیر بودیم که دوستان بیایند و این مسئله را توضیح دهند که نهایتا چنین اتفاقی نیفتاد و ما با تلاش های خودمان این قرارداد را کشف کردیم و اینجور نبوده بیایند و توضیح بدهند و عدم شفافیت در این رابطه وجود داشت و دعوت ما هم برای ارائه توضیحات راه به جایی نبرد و نهایتا این لایحه را به صورت دو فوریتی به شورا آوردند و تصویب هم شد! این را هم باید بگویم که مبلغ فوق ۴۲۰ میلیون یورو نبوده و با توجه به قانون فاینانس که بعبارتی می شود ۳۵۷ میلیون یورو و آن هم نه به شکل نقدی که به شکل تجهیزات!
این عضو شورای شهر تبریز ادامه داد: تاکید بنده بر محاسبه سود و زیان آن بود بر اساس کار انجام شده، توان جذب بودجه از این طرح و توان بازپرداخت شهرداری. طبق محاسباتی که انجام دادیم مشخص شده که دولت و شهرداری در اصل و سود بازپرداختی پنجاه، پنجاه هستند ولی هزینه های جاری تماما بر عهده شهرداری تبریز است و بر همین اساس شهرداری باید ۱۱/۵ همت به اضافه هزینه های جاری که حدود ۳ همت است را باید در بازه زمانی ۹ سال پرداخت نماید که چهار سال اول موعد پرداخت سود است که رقم قابل تحملی است ولی سال های بعد موعد پرداخت اصل، سود و هزینه های جاری است که طبق محاسبات ما به تعبیری می شود ماهیانه ۲۳۰ میلیارد تومان البته با فرض ثابت ماندن قیمت ارز! و سوال ما این بود که آیا پرداخت این رقم در توان شهرداری تبریز می باشد که مسئولان قطار شهری در کمیسیون مربوطه صراحتا اعلام کردند که خیر چنین توانی نداریم! پرسیدیم که پس با چه امیدی زیر بار چنین دین سنگینی می روید که جواب دادند فعلا این فاینانس را بگیریم در آینده احتمالا دولت کمک خواهد کرد! ما نیز این مسئله را می دانیم بهرحال در جلسات مختلفی که با بخش های مختلف شهرداری داریم باعث شده تا ما نیز برآوردی از میزان توان پرداختی شهرداری داشته باشیم. طرف قرارداد که منتظر مساعدت دولت نمی ماند و در این بین یا شهرداری مجبور است از دیگر پروژه های عمرانی خود بکاهد و یا وثیقه به اجرا گذاشته شود. و این در حالی است که چنین هزینه ای صورت میگیرد تا ما بتوانیم تنها ۶ درصد سفرهای درون شهری را پوشش بدهیم که اصلا عقلانی نیست. نکته جالب داستان آنجاست که ما حتی اگر این پول را بگیریم و و توان پرداختش را هم داشته باشیم تازه نمی توانیم تمام پروژه خط دو را تمام کنیم و تازه بعد از تحقق این فاینانس باید ۲۰۰ میلیون دلار دیگر هم برای تکمیل آن هزینه کنیم! با این احتساب چرا باید به چنین سمتی برویم؟
وی در رابطه با راهکار مخالفین در این رابطه نیز گفت: ما گفتیم که شما ابتدا خط یک را به طور کامل تکمیل کنید و خط دو را هم با همین منابع مالی شهرداری پیش ببرید و این مطالب اهم موضوعاتی بود که می توانستم در این رابطه خدمتتان عرض کنم.
گفتنی است که این مبلغ بر اساس ارزش واحد پولی یوان محاسبه گردیده است و افزایش قیمت آن در این ۹ سال موجب افزایش این اعداد نیز خواهد شد همچنان که از سال ۱۳۹۳ تاکنون ارزش این واحد پولی ۱۴ برابر شده است و با لحاظ ادامه این روند در ۹ سال آینده ارقام پرداختی شهرداری تبریز را باید ۱۴ برابر کرد که تصور آن هم حتی خطرناک و موجب ورشکستگی آن خواهد شد و حال آن که اکثریت اعضای شورا با دو فوریت تودیع وثیقه موافقت و لایحه به مرحله تصویب و اجرا رفته است و باید با این حساب گفت خدا به داد تبریز برسد!
در پایان لازم می دانیم که به محضر مردم شریف تبریز برسانیم که برای تحلیل شفاف تر موضوع در تلاش بودیم تا با فرماندار تبریز و معاون عمرانی استاندار هم قضیه را جویا و توضیحاتشان را بشنویم که متاسفانه پیگیری های تلفنی و پیامکی مان راه به جایی نبرد و موفق به برقراری ارتباط نشدیم. /
About Author
یاشاسین وحید بئی
سلام خسته نباشید
جالب است ولی بنظر بنده همه اینها نتیجه یک سیستم غلط است و بهتر هست بجای پرداختن به معلول ها که موارد بیشماری است به علت اصلی پرداخته شود .بنظر من نظام سیاسی کشور می‌بایست بررسی شود که علت همه مشکلات موجود هست.