تبریز، پایتخت خانه‌های تاریخی بی برنامه برای گردشگران

ساقی آذربایجان/ وحید خدادادی: به اعتراف همه کسانی که سری در سرها دارند و تاریخ و میراث فرهنگی را درک می کنند، کلانشهر تبریز را به عنوان پایتخت و ویترین خانه‌های تاریخی می دانند بطوری که از کیلومترها دور نظر هر بیننده را به خود جلب می‌کند، با اندرونی و بیرونی، شیشه‌های رنگی، سقف‌های گچ‌بری، حوض‌خانه و سرداب آن .
با وجود این همه خانه تاریخی در شهر اولین‌ها، معرفی این آثار تاریخی و دیدنی برای تورهای خارجی و داخلی برای توسعه صنعت گردشگری در کشورمان و به ویژه این منطقه مغفول و مهجور مانده است. به سخنی دیگر، هر چند بسیاری از گردشگران خارجی و داخلی به منظور آشنایی بیشتر با این مکان‌ها و به خصوص با سبک زندگی و فرهنگ محلی این مناطق ترجیح می‌دهند در خانه‌های تاریخی اقامت گزینند، ولی متاسفانه هنوز برنامه خاصی برای اقامت این گردشگران در این خانه‌ها در سطح کشور و به ویژه شهر تبریز تدوین و پیش‌بینی نشده، در حالی که اکثر گردشگرانی که به کشورمان و به آذربایجان و شهر اولین‌ها سفر می‌کنند، این برنامه را حلقه مفقوده صنعت گردشگری ایران می‌دانند. هر چند در فرجه تبریز ۲۰۱۸ فرصت مغتنمی برای شناساندن این خانه ها بود، ولی از آن جایی که ما ید ظولایی در فرصت سوزی و استفاده حداقلی از فرصت های بوجود آمده داریم، این مهم در آن بازه زمانی محقق نشد. اخیرا تور گردشگری اداره کل میراث فرهنگی و گردشگری استان برای اصحاب رسانه و بازدید از چند مکان تاریخی از جمله برخی از خانه های تاریخی این تلنگر را در ما ایجاد کرد که چه بهتر که آستین همت بالا زنیم و از دریچه رسانه و با جزئیات کامل به شناساندن و اهمیت و جایگاه این آثار تاریخی که بدلایلی چند مورد غفلت واقع شده، همت گماریم.
امروزه در سطح شهر تبریز، بیش از ۶۰۰ باب خانه تاریخی شناسایی شده‌است و تخمین زده‌می‌شود که این تعداد در سال‌های آینده با کاوش‌هایی که در حال انجام است، به بیش از ۸۰۰ باب نیز برسد. خانه‌های قدیمی تبریز اغلب یادگار معماری عهد قاجار و حکومت پهلوی است. وجب به وجب محله‌های قدیمی تبریز مانند مقصودیه و سرخاب شما را به گذشته‌ها می‌برد و عطر دل‌چسب خاک حیاط جارو شده‌ی دوران کودکی را به یادمان می‌آورد. هر چقدر هم که معماری مدرن جذاب و فریبنده باشد، نمی‌تواند با زیبایی معماری آمیخته با روح و سرشار از زندگی خانه‌های قدیمی رقابت کند.
خانه‌ی سرخه‌ای از خانه‌های دوران قاجار در محله‌ی سرخاب است که مالک آن میرزا مهدی فراشباشی داماد مظفرالدین شاه بود. عمارت در دو طبقه ساخته شده است و حیاط اندرونی و بیرونی دارد. هشتی بنا در ضلع جنوبی قرار گرفته است و اگر بخواهید وارد بخش اندرونی شوید، تنها راه موجود از طریق حیاط بیرونی است. قسمت اصلی عمارت طنبی وسیعی به ابعاد ۵/۹متر در ۵ متر است که پنجره‌های آن مشرف به ایوان، حیاط و باغچه‌ی ضلع جنوبی است.
ایوان‌ها ستون‌دار هستند و دسترسی آن‌ها به یکدیگر از دو طرف طنبی است. زیرزمین خانه حوض‌خانه‌ی بزرگی دارد که از زیباترین بخش‌های بنا است. حمام میرزا مهدی نیز در ضلع شمالی بنا ساخته شده است که متاسفانه بعدها این حمام‌ها تفکیک شد و به افراد دیگری واگذار گردید. از مهم‌ترین ویژگی‌های خانه گچ‌بری‌های متنوع داخل و خارج بنا و تزیینات چوبی و آیینه کاری‌های سقف آن است. خانه‌ی سرخه‌ای در ۱۹ مرداد ماه ۱۳۷۹ به‌ شماره‌ی ۲۷۷۹ در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.

* کاروانسرای گویجه بل، خانه اربابی لیقوان و کاروانسرای جانان لو در مرحله واگذاری به بخش خصوصی است!

در اداره کل میراث فرهنگی وگردشگری استان طبق تصمیم وزارتخانه آن قسم بناهای تاریخی را که مالکیت آن با خود اداره کل است را به جهت مرمت و بهره برداری مناسب و بهتر در قالب قراردادهای مدت دار و نه فروش، طی یک فراخوان عمومی که امکان شرکت در آن برای همه شهروندان مهیا است و از طریق صندوق حفظ، احیا و بهره برداری از بناهای تاریخی در سطح کشور از طریق وزارتخانه به بالاترین رقم پیشنهادی واگذار می شود و تصمیم گیری در رابطه با نوع کاربری و نحوه مرمت، تجیهز و استفاده از آن زیر نظر وزارت میراث فرهنگی وگردشگری می باشد. کاربری این مجموعه ها اغلب در رابطه با موضوعات گردشگری، فرهنگی و یا صنایع دستی می باشد و چنانچه مجموعه به لحاظ متراژ کوچک باشد، آن را به فروشگاه وکارگاه های تولید صنایع دستی تبدیل می کنند. اخیرا هم سه نمونه از این بناهای تاریخی از طریق صندوق به فراخوان عمومی گذاشته شده که از جمله آن ها می توان به کاروانسرای گویجه بل، خانه اربابی لیقوان و کاروانسرای جانان لو اشاره کرد. خانه سرخه ای هم دقیقا همین رویه را طی کرده و از طریق مزایده و زیر نظر میراث اقدامات واگذاری آن صورت گرفته و از لحظه واگذاری هم با سرعت هر چه تمام روند مرمت و تجهیز آن توسط بخش خصوصی آغاز شده است.

*سنگ اندازی مسئول عالی شهر در بر سر راه بخش خصوصی

مهندس صدقی فعال اقتصادی و طرف قرارداد اداره کل میراث فرهنگی و گردشگری آذربایجانشرقی با اشاره به افتتاح خانه سرخه ای همزمان با حضور رئیس جمهور در تبریز گفت: قرار بود این مجموعه در هفته میراث فرهنگی و با حضور ضرغامی وزیر میراث فرهنگی و گردشگری افتتاح شود و با توجه به ترافیک کاری ایشان به سفر استانی آقای رئیس جمهور موکول گردید.
وی که با خبرنگار ساقی آذربایجان سخن می گفت در رابطه با میزان سرمایه گذاری در مجموعه خانه سرخه ای افزود: باید بگویم که ما رقمی حدود ۸ میلیارد تومان برای مرمت مجموعه هزینه کرده ایم و رقم ۶ میلیارد تومان هم برای تجیهز آن هزینه شده است که مجموعا ۱۴ میلیارد تومان می باشد.
صدقی در رابطه با چرایی سرمایه گذاری در این حوزه گفت: من از سال ۱۳۸۰ با اداره کل میراث فرهنگی و گردشگری استان همکاری می کنم و تا سال ۱۳۹۰ بعنوان پرسنل این مجموعه فعالیتم ادامه داشت و پس از آن با تاسیس شرکت و اخذ مجوز پیمانکاری و با عنایت به اینکه حرفه تخصصی ام مرمت و بازسازی بود، حیفم آمد که این بناهای تاریخی به وضعیت قبلی باقی بماند. در بسیاری از شهرها این کار آغاز شده بود و جای خالی آن در تبریز احساس میشد و جدای از انگیزه های مالی، به حسب احساس وظیفه و علاقه به این فعالیت روی آوردم.
وی در رابطه با مشکلاتی که بر سر راه انجام و افتتاح این خانه وجود داشتف گفت: متاسفانه نهادها بخصوص شهرداری هیچ همکاری در این زمینه نکرده است و امروز شما ببینید وضعیت آسفالت و معابرحوالی این خانه به چه شکل است! وی بحث پارکینگ را از دیگر مشکلات موجود در این حوزه خواند و گفت: اکنون پارک پشت این خانه سال های سال است که به امان خدا رها شده و تجهیزات آن نیز فرسوده و شکسته شده است و مدتی است که محل تجمع افراد ناصالح است، به شکلی که همسایه ها نیز از این موضوع شاکی هستند و گلایه خود را از طریق استشهادیه محلی به گوش مسئولان امر رسانده اند، از این رو به شهرداری منطقه پیشنهاد دادیم تا بخشی از پارک را در اختیار ما بگذارند تا گردشگران و مهمانان از آن به عنوان پارکینگ استفاده کنند و در مقابل ما هم کم و کسری های پارک نظیر روشنایی آن و بازسازی تجهیزات شکسته شهربازی پارک را تقبل کنیم تا هم دغدغه های اهالی مرتفع شود و هم بر زیبایی آن افزوده شود که تا این لحظه پاسخی به آن نداده اند. بحث سنگ فرش محوطه ۶۰ متری این خانه را مطرح کردیم و رئیس شورا وشهردار تبریز را هم برای بازدید آوردیم و گفتند نامه بنویسید و ما هم نامه ای خطاب به شورای شهر نوشتیم و شورای شهر هم به شهردار منطقه منعکس کرده ولی شهرداری منطقه مدعی است که بودجه لازم برای انجام آن را ندارد. ناگفته نماند که عمده ترین عاملی که اجازه استفاده از پارک پشت خانه در منطقه سرخاب قاپیسی را به ما ندادند آن بود که گویا خانه پدری یکی از مسئولان عالی رتبه شهر در آن منطقه قرار دارد و ایشان به همین دلیل با این اقدام مخالف بود و از این رو شهرداری منطقه هم از انجام آن امتناع کرد و حتی حاضر بودیم که اگر شهرداری زمینی در آن منطقه دارد، اجاره کنیم که متاسفانه این گزینه هم منتفی است.

About Author

وحید خدادادی

See author's posts