سراب سرخاب/ مقبره الشعرای تبریز ، طرحی بزرگ با گام های کوچک

گزارش: وحید خدادادی

به گزارش ساقی آذربایجان، مقبره‌ای که آرامگاه ابدی ۴۰۰ تن از شاعران بلند آوازه ایرانی است و یکی از شاهکارهای معماری عصر جدید و به تعبیری به نماد شهر تبریزتبدیل شده بود، روزگارش، روزگار غریبی است. کسانی که همزمان با آغاز مرمت پروژه مقبره الشعرا در تبریز به دنیا آمده اند، این روزها برای خود مردی شده اند و یال و کوپالی به هم زده اند و همچنان این بنای عظیم که گویا عمارتی زائد است که مسئولان را هم کلافه کرده، حکم کودک سرراهی را دارد که هیچ کس حاضر نیست مسئولیتش را بر عهده بگیرد. خدا انصافش دهد آن مسئولی را که قمپز درکرد و کلنگ این پروژه را بر زمین زد. از آن تاریخ شهرداران، مدیران کل، استانداران، فرمانداران و نمایندگان مجلس بسیاری بر سر کار آمده اند و این مجموعه همچنان در حصار خاک و سیم خاردار و جداول بتنی عظیم محصور است و به مخروبه ای می ماند.
باور داریم که اگر یک اپسیلون از جنایتی که در حق این بنا شد، مثلا در شیراز و مجاورت حافظیه و سعدیه و یا اصفهان اتفاق می افتاد، قیامتی بپا می شد که آن سرش ناپیدا. اما در تبریز هر اتفاقی ممکن است و از این رو نام مقبره‌الشعرا نزدیک ۵۰ سال است که با خاکبرداری و حفاری و آرماتور و میلگرد مترادف ‌است. یکی از کاسبان ریش‌سفید خیابان عارف نقل می‌کند که از وقتی به خاطر داشته، یک جرثقیل غول‌پیکر بالای سر مقبره‌الشعرا دیده‌ است که خود روایت مجملی است از این حدیث مفصل! شما هر کجای دنیا بروید بگویید که چنین جنایتی در حق محلی با اوصاف مقبره الشعرا انجام داده اید، به جرم جنایت علیه تاریخ بازخواستتان می کنند. البته بعید است با آن حجم خاکبرداری که در این مکان صورت گرفته دیگر مقبره ای بجا مانده باشد و تقدسی داشته باشد.
قصه پر غصه از آنجا شروع می‌شود که مسؤولان وقت اراده می‌کنند تا سروسامانی به این مجموعه بدهند و به اصطلاح و گفته خودشان آن را به یکی از بزرگ‌ترین و باشکوه‌ترین نمادهای فرهنگی غرب کشور تبدیل کنند اما لقمه را آنچنان بزرگ می‌گیرند یا برعکس گام‌های لازم را به قدری کوچک و آهسته برمی‌دارند که پروژه‌ای که می‌توانست ظرف دوسه سال به پایان برسد، با وجود گذشت یک و نیم دهه هنوز به اواسط راه خود هم نرسیده و چشم اندازی در چندسال آینده نیز برای سامان یافتن آن دیده نمی‌شود.
تاریخ گواه است که شروع بازسازی و توسعه مقبره‌ الشعرا در دهه۷۰ مصوب و در اواسط دهه۸۰ با واگذاری به بنیاد مسکن انقلاب اسلامی عملیاتی شد اما پس از مدتی طرح بلاتکلیف رها شد تا سال۱۳۹۳ که ابتدا به شهرداری منطقه۱۰ و پس از مدتی به شرکت عمران شهرداری تبریز محول شد. در حال حاضر نیز عملیات بازسازی، توسعه و مرمت یادمان اصلی به‌عهده اداره کل فرهنگ و ارشاد اسلامی آذربایجان شرقی و مسؤولیت محوطه پیرامون با سازمان عمران شهرداری تبریز است. در دو دولت احمدی نژاد و روحانی اقدام خاصی در رابطه با اتمام پروژه صورت نگرفت و گفته می شود حجم پروژه را بقدری بزرگ برداشته اند که بودجه استانی و توان مالی شهرداری از عهده اش برنمی آید.
در این بین پروژه مقبره الشعرا مثل توپ فوتبال بین ادارات مختلف دست به دست می شد از آن رو که زمان هزینه کردن بود! اگر اعلام می شد که کدام مسئولی علاقه دارد تا روبان قرمز افتتاح این پروژه را ببرد، شبانه صدها مسئول اعلام آمادگی می کردند و کت و شلواری هم تهیه می کردند تا عکس های بریدن نوار قرمز شیک تر بیافتد. عمر دولت حسن روحانی هم به پایان رسید و برای مسئولان استانی دولت تدبیر و امید، تدابیری دگر بود و به تعبیری جزو برنامه هایشان نبود. در طول همه این سالها رابطه بین مقبره الشعرا و مدیران استانی دخیل در این امر داستان جن و بسم الله بوده است. اینکه به نام دولت ها در این گزارش اشاره می شود از آن جهت است که تامین بودجه لازم برای پایان دادن به این کابوس ۱۵ ساله از عهده استان بر نمی آید و از این رو این پروژه به هیئت پروژه های ملی درآمد تا شاید پایتخت دلش برای این بنا بسوزد و کاری بکند.
با روی کار آمدن دولت رئیسی نیمچه تلاش هایی صورت گرفت تا در موسم سفر رئیس دستگاه اجرایی به استان منابع مالی این پروژه تامین شود. مدیر کل وقت اداره کل ارشاد سال گذشته و همزمان با تشریف فرمایی رئیس جمهور به استان خبر از تصویب اعتبار ۱۲۰ میلیارد تومانی برای تکمیل طرح ساماندهی این مجموعه فرهنگی- تاریخی داد! ناظمی مدیر کل سابق اداره کل فرهنگ و ارشاد اسلامی معتقد است که در بدو کار شهرداری تبریز در آن برهه به اصطلاح قمپز درکرده و پروژه را به اندازه ای بزرگ برداشته که در ادامه از عهده مخارج آن بر نیامده است و تکمیل پروژه هایی با این حجم از عهده این اداره کل خارج و نیازمند ردیف بودجه ملی و اختصاص آن بود که خوشبختانه محقق شد. وی همچنین نبود مدیریت واحد و چندپاره را یکی از دلایل تاخیر در اتمام این پروژه می داند.
افکار عمومی به دنبال پاسخ مسئولان آذربایجان شرقی به این پرسش است که وضعیت بغرنج مقبره الشعرا تا چه زمانی ادامه خواهد داشت و نهادهای ذی ربط تا کی همچنان بر طبل بی پولی خواهند کوبید. به نظر می رسد بیش از آنکه موضوع کمبود اعتبار باشد، بحث بی تدبیری و سوء مدیریت است که نگین معماری منطقه را به مجموعه ای گرفتار میان خاک وآهن پاره تبدیل کرده است.
رقم یاد شده به گفته خود مسئولان برای تکمیل پروژه کافی نیست اما می تواند حکم حیات دوباره این پروژه باشد. بارقه امیدی برای به سر منزل رساندن این طرح بر زمین مانده در دل دوستداران فرهنگ و ادب این مرز و بوم ایجاد شد که اگر چنین مبلغی با توجه زمان سفر رئیس جمهور فورا محقق شود، شاهد اتفاقات خوبی در سال ۱۴۰۱ باشیم.
اما تاخیر در تخصیص بودجه و ارجاع آن به ماه ها و روزهای آخر سال عملا چنین امکانی را فراهم نکرد تا نهایتا شهرداری دست به کار شد و استارت مجدد فعالیت عمرانی در این بنا زده شد. در همین ارتباط هوشیار شهردار تبریز ضمن اشاره به پایان ضلع شمالی این بنا در شهریور سال گذشته گفت: صفه جنوبی مقبره الشعرا نیز با اعتباری بالغ بر ۴۰۰ میلیارد ریال مطابق تابلوی روزشمار نهم اردیبهشت ۱۴۰۲ همزمان با روز ملی شوراها به بهره برداری می رسد. در این ارتباط و یافتن پاسخی قانع کننده در رابطه با روند اجرای پروژه به سراغ مسئولان رفتیم و مدیر کل میراث فرهنگی اقلا به جهت تاریخی بودن بنا و لزوم حفظ آثار تاریخی اولین فردی بود که مورد پرسش قرار گرفت.

نقشی در مقبره الشعرا نداریم!

حمزه زاده مدیر کل میراث فرهنگی استان در گفتگو با روزنامه ساقی آذربایجان، ضمن تاکید بر مواضع قبلی این نهاد نسبت به نداشتن دخالتی در کلنگ زنی و اجرای آن گفت: در این مجموعه نقشی نداریم و این مجموعه در اختیار اداره کل ارشاد و شهرداری تبریز است به این ترتیب که مالکیت بر عهده اداره کل ارشاد و اجرای پروژه بر عهده شهرداری تبریز است و حتی بحث بلیت فروشی هم در این مجموعه باز در دست ارشاد است و از قدیم الایام هم به همین ترتیب بوده است و ما دخالتی در آن داریم.

مقبره الشعرا به قطب ادبیات منطقه تبدیل خواهیم کرد!

بر همین اساس بلاغی مدیر کل جدید اداره کل فرهنگ و ارشاد اسلامی در گفتگو با خبرنگار روزنامه ساقی آذربایجان گفت: الحمد الله این پروژه با بودجه ۱۲۰ میلیارد تومانی که در جریان سفر ریاست محترم جمهور به استان مصوب گردید و قرار بود در بازه زمانی سه سال محقق شود، جان دوباره ای گرفته و تا پایان سال ۱۴۰۱ مبلغ ۴۴ میلیارد تومان از این مبلغ از سوی دولت محترم پرداخت شده است و شخص آقای استاندار هم پیگیر جدی این موضوع هستند تا بجز این مبلغ، منابع مالی دیگری را هم در ماه های آینده تزریق نمایند از آن جهت که به جهت وسعت بنا و حجم پروژه نیاز به رقمی بالای ۲۰۰ میلیارد تومان برای اتمام آن هستیم. البته نباید ناگفته بماند که در طول ۱۰ سال گذشته تنها ۸ میلیارد تومان از محل منابع ملی و از طریق اداره کل ارشاد برای پیشبرد این پروژه تخصیص یافته بود و با تلاش های مدیران ارشد استان در طول سال گذشته مبلغ ۴۴ میلیارد تومان محقق شد. از سویی شهرداری تبریز هم منتظر تخصیص بودجه نماند و از مدتها قبل فاز عملیاتی پروژه را آغاز کرد و الان که با شما صحبت می کنم عملیات عمرانی صفه جنوبی مجموعه علی رغم تعطیلا عید در حال اجراست. در این مجموعه حدود ۱۴ یا ۱۵ هزار متر مربع زیر بنا وجود دارد که به جهت سازه ای تمام شده و عملیات نازک کاری و زیر سازی هم در مرحله بعدی عملیات عمرانی انجام خواهد شد.
وی در رابطه با زمان اتمام پروژه هم گفت: صفه جنوبی که بحث جلوه بصری ورودی مجموعه را هم خراب کرده قرار است طبق قول آقای شهردار تا ۹ اردیبهشت تمام شود و نهایتا به نظر می رسد این صفه تا پایان اردیبهشت تمام شود و انصافا این حجم از عملیات بی سابقه است. اما در رابطه با ادامه روند بحث عمرانی پروژه و طبق مصبات سفر بقیه بودجه طی دو سال آینده تمام خواهد شد ولی آقای اقای استاندار که شخصا پیگیر موضوع هستند به بنده گفتند که شما منتظر پول نمانید و با جدیت پروژه را ادامه دهید و بنده از منابع دیگری در تلاش برای تامین بودجه هستم. البته باید بگویم که در طرح اولیه ایراداتی وجود داشت که مشاور در حال بازنگری در آن است و برخی از فضاهایی که برای این مجموعه به جهت کاربری در نظر گرفته شده بود، مناسب شان و جایگاه مقبره الشعرا نبود با تغییر کاربری همراه خواهد بود. باید بگویم که در تلاش هستیم تا این مجموعه به قطب ادبیات منطقه تبدیل شود و آوازه جهانی داشته باشد و در حال برنامه ریزی هستیم تا بعد از افتتاح، در اکثر روزهای سال رویداد ادبی در این مکان برگزار کنیم.
ذاکر معاون عمرانی استاندار آذربایجانشرقی نیز در گفتگو با خبرنگار روزنامه ساقی آذربایجان ضمن اشاره به انتقال پروژه از اداره کل فرهنگ و ارشاد اسلامی استان به شهرداری تبریز گفت: متاسفانه اعتبارات پیش بینی شده برای اجرای این پروژه در سال های گذشته به صورت قطره چکانی پرداخت شده بود و از این رو پروژه در طول این سال ها پیشرفت چندانی نداشته است. در لایحه بودجه ۱۴۰۲ دستگاه بهره بردار ومجری این طرح عوض شدند و با این حساب ازاین پس بودجه این طرح به حساب شهرداری تبریز واریز خواهد شد!
خوشبختانه بعد از انجام فرآیندهای قانونی انتقال اجرای این پروژه به شهرداری تبریز عملیات عمرانی جانی دوباره گرفته و طبق قولی که شهرداری داده است گویا در اردیبهشت ماه صفه جنوبی به پایان خواهد رسید.
وی در رابطه با نحوه تخصیص اعتبار این پروژه نیز گفت: از ردیف اعتباری سفر استانی رئیس جمهور در سال گذشته حدود ۴۰ میلیارد تومان محقق شد که از این رقم ۹ میلیارد آن به صورت نقدی و ۳۱ میلیارد نیز از محل اوراق خزانه است. ذاکر در پایان اظهار امیدواری کرد تا عملیات محوطه سازی مجموعه نیز طبق توافق صورت گرفته تا پایان شهریور ماه صورت پذیرد.
همانطور که از مطالب طرح شده و سخنان مسئولان بر می آید پروژه مذکور قربانی پاسکاری های بین نهادی و نداشتن متولی خاصی در این یک دهه و نیم به امان خدا رها شده و در آن برهه هم معلوم نیست که شهردار و شورای شهر وقت تبریز با چه اهدافی مسئولیت این پروژه را بر عهده گرفته است اما مشخص است که در ادامه کاهش درآمدهای شهرداری به جهت حاکم بودن فضای خاص اقتصادی در کشور امکان هزینه کرد را از این مجموعه سلب کرده و چون در ابتدای امر حجم عملیاتی پروژه بیش از توان مالی چندرغاز بودجه استانی اداره کل فرهنگ و ارشاد استان بوده و منابع مالی تخصیص یافته بعد از ملی شدن پروژه در دولت قبل عدد قابل ملاحظه ای نبوده است و اراده ای هم در مسئولان استان برای فشار به دولت جهت تامین این مبلغ وجود نداشته عملا مقبره الشعرا در ردیف پروژه های بی سرپرست و یا بدسرپرست درآمده است. تنگنای مالی دولت رئیسی هم امکان تحقق فوری منابع مالی تخصیص یافته را نداشته و در نهایت بودجه اختصاصی از سفر ریاست جمهوری بصورت نقد و چک پرداخت شده که این هم باز جای امیدواری دارد تا شاید بتوان با سابقه خوبی که از شهردار فعلی در رابطه با اتمام پروژه های محوله داریم مجموعه ای که این روزها مساوی با آبروی تبریز است، اقلا تا پایان سال پایان یابد. البته ما در راستای وظیفه رسانه ای خود وعده های داده شده را به خاطر می سپاریم و در موعد مقرر و در صورت عدم تحقق وعده ها باز به روند مطالبه گری خود جهت اتمام پروژه ادامه خواهیم داد.

About Author

وحید خدادادی

See author's posts