سونامی جراحی زیبایی در ایران

حضوری كوتاه مدت در خیابان و محل های پرتردد شهر كافی است تا شما را با خیل انبوهی از چهره های چسب زده بر روی بینی، گونه های برجسته، چشم ها و ابروهای كشیده، و … روبرو كند؛ سن و جنس مطرح نیست؛ بالای شهر و پایین شهر هم ندارد؛ از دست فروش مترو گرفته تا فردی پشت فرمان یك ماشین مدل بالا در خیابان های بالای شهر.

شباهت بسیار زیاد چهره ها و ظاهر بسیاری از دختران و پسران، انسان را به یاد محصولات یك كارخانه می اندازد؛ یك شكل و یك اندازه.

توجه به ظاهر و زیبایی های صورت تا حدی اهمیت یافته است كه حتی افرادی با چهره های قابل قبول و بی نقص هم به فكر تغییر تركیب چهره ی خود با انواع و اقسام جراحی ها هستند.

به بیان كارشناسان، پشت پرده ی این جراحی های غیرضروری چیزی جز مدگرایی، چشم و هم چشمی ها و افول ارزش های رفتاری و معنوی پنهان نشده است. گویا تنها زمانی كه فرد چهره ای زیبا و بینی عمل كرده ای داشته باشد، مورد پذیرش اجتماعی قرار خواهد گرفت و در غیر این صورت، از طرف گروه دوستان و همسالان، جامعه و خانواده مورد پذیرش قرار نخواهد گرفت.

اصالت، ایمان، صداقت، رفتار و منش، تحصیلات و همه ی ویژگی های درونی و رفتاری كه زمانی در همین جامعه ملاك انتخاب فرد در همسریابی، دوست یابی و پذیرش اجتماعی بود، جای خود را به بینی عمل كرده، گونه ی برجسته و چشم ها و پوست بدون چین و چروك داده است.

از عمر علم جراحی زیبایی در ایران مدت زیادی نمی گذرد؛ اما همین زمان كوتاه كافی است تا رتبه ی نخست جراحی بینی در دنیا را نصیب ایران كند.

البته نه تنها ذات زیبایی و زیبایی پسندی و توجه به آن در همه ی دوره هابر كسی پوشیده نیست بلكه در مضامین دینی ما نیز به آن اشاره شده است. آن طور كه از زبان بزرگان دین اسلام گفته شده است، خداوند زیباست و زیبایی را دوست دارد (ان الله جمیلٌ و یحبُّ الجمال).

نباید منكر شد كه پیشرفت علم، جراحی زیبایی و پلاستیك به آن دسته از افرادی كه دچار ناهنجاری های مادرزادی، نقص عضو ناشی از تصادف و سوختگی، بینی های بسیار بزرگ و غیرعادی و دیگر مشكلاتی كه حق داشتن زیبایی نسبی و حضور در جامعه را از آنها سلب كرده؛ كمك شایانی كرده است.

اما در كنار افرادی كه نیاز مبرم به جراحی های زیبایی دارند و این امر به تعادل روحی و جسمی در آنها كمك می كند، افرادی در مطب ها و كلینیك های پزشكی دیده می شوند كه نه تنها كوچكترین نقصی در چهره ی خود ندارند، بلكه شاید بتوان گفت دارای چهره ای زیبا هستند و تنها به دلیل مشكلات روانی و وسواس در زیباتر به نظر رسیدن در آن مكان حضور یافته اند.

در این میان، برخی از این افراد به یك بار جراحی راضی می شوند و در صورت انتخاب درست پزشك، به نقطه ی مطلوب خود دست می یابند. ‘سرور’ دختر ۲۷ ساله ای كه یك سال پیش اقدام به جراحی بینی كرده است، از شكل بینی سربالای خود راضی است. او به جراحی دوباره فكر نمی كند اما قبول دارد كه تا حدی ‘تو دماغی’ صحبت می كند؛ البته دلیل آن را سرما خوردگی بیان می كند.

در كنار افراد راضی، عده ای از متقاضیان با انتخاب پزشك غیرمتخصص دچار عارضه های جدی روحی و روانی و وسواس شدید می شوند. ‘ریحانه’ ۲۴ ساله از جراحی ناموفق اش می گوید و اینكه حتی با یك بار ترمیم معتقد است دوباره باید جراحی شود؛ در حالی كه ظاهر بینی اش هیچ مشكلی ندارد.

به نظر می رسد جراحی های زیبایی غیرضروری، همچون باتلاقی است كه دست و پا زدن در آن، بیشتر فرد را در خود فرو می برد. افزایش متقاضیان جراحی های غیرضروری و بی مورد بدون در نظر گرفتن سن، جنس و پایگاه اجتماعی تا حدی گسترش یافته است كه باید به شكل یك آسیب اجتماعی مورد بررسی قرار گیرد.

آگاهی از علل، پیامدها و راهكارهای جلوگیری از گسترش جراحی های زیبایی غیرلازم و بی جهت تا حدی به كاستن این آسیب اجتماعی كمك خواهد كرد. در همین راستا پژوهشگر ایرنا با كارشناسان جامعه شناسی و رفتارشناسی در این زمینه به گفت و گو نشسته است.

نكته ی قابل توجه در این ارتباط این است كه هیچ یك از كارشناسان منكر زیبایی و زیبایی پسندی نشدند و تنها از جراحی هایی سخن گفتند كه افراد بی جهت و بدون ضرورت خاصی بر روی بدن خود اعمال می كنند.

 

*** چرایی

علل و عوامل افزایش جراحی های زیبایی غیر ضروری در كشور در بسترهای اجتماعی، روانی و فیزیولوژیك قابل بررسی است. بسیاری از كارشناسان اجتماعی، چشم و هم چشمی، مُدگرایی و تبلیغات رسانه ای را مهمترین عامل گسترش این نوع جراحی ها می دانند.

از سوی دیگر پزشكان این حوزه نیز متقاضیان این جراحی ها را افرادی با مشكلات روحی و روانی فراوان معرفی می كنند كه پیش از انجام هرگونه جراحی، به روانشناس و روانپزشك احتیاج دارند.

بحران در هویت فردی و اجتماعی، كم رنگ شدن ارزش های معنوی و دینی، الگوبرداری فرزندان از پدر و مادر، از دیگر عوامل مطرح شده از سوی كارشناسان در خصوص افزایش جراحی های زیبایی غیرضروری است.

‘امان الله قرایی مقدم’ جامعه شناس و استاد دانشگاه در تشریح علل افزایش جراحی های زیبایی غیرضروری در گفت و گو با گروه پژوهش های خبری ایرنا، ضمن اشاره به چشم و هم چشمی ها گفت: مهمترین عامل در این مساله غرب زدگی، تهاجم و هجمه رسانه های بیگانه در جامعه است.

وی همچنین فیلم ها و سریال های داخلی، تغییر در باورها و اعتقادهای دینی مردم، خودنمایی، فخرفروشی، كاهش امید و اعتماد به فرهنگ و سنت های ملی، اعتقادها و باورهای دینی و كم رنگ شدن سخنان بزرگان در جامعه را از دیگر عوامل تعدد این نوع جراحی ها برشمرد.

قرایی مقدم، با اشاره به آنچه تلاش غربی ها برای ترویج ارزش های خود به جوامع دیگر خواند، گفت: غربی ها از طریق كارتون ‘لوك خوش شانس’ گرفته تا سریال های مبتذل تركیه ای و آمریكای جنوبی كه فحشا و لوده گری را ترویج می كنند، به دنبال تزریق فرهنگ خود به جوامع هستند؛ باید متذكر شد كه هرگاه ضعف درون خانه باشد، دشمن توان حمله از بیرون را خواهد داشت.

‘عالیه شكربیگی’ عضو انجمن جامعه شناسی ایران و استاد دانشگاه هم در گفت و گو با گروه پژوهش های خبری ایرنا به بررسی علل و عوامل این آسیب اجتماعی پرداخت و گفت: امروزه فرهنگ به معنی ارزش های مادی و معنوی نیست؛ چشم و هم چشمی و رقابت میان زنان و مردان است كه سبب شده تا شاهد جراحی های مختلف باشیم. ارزش های مادی گرایانه و صوری گرایانه جای خود را به ارزش هایی داده است كه توجه به ظواهر را به جای تعقل و تعالی اندیشه مورد هدف قرار داده اند.

شكربیگی معتقد است كه در زمان حاضر هویت درونی جوانان جامعه دچار بحران شده است و مادی گرایی و ظاهرپسندی جای خود را به تعقل و رشد اندیشگی داده است.

‘حسین باهر’ نیز به این معضل اجتماعی در بستر مسایل رفتاری نگریسته است.

وی به عنوان یكی از اعضای فرهنگستان علوم پزشكی در شاخه ی سلامت اجتماعی در گفت و گو با گروه پژوهش های خبری ایرنا گفت:خلأ جان ذهنی، هبوط مسایل اخلاقی، مدزدگی، احساس خودزیبابینی، كمبود شخصیت، احساس خودكم بینی و وسوسه ی اطرافیان از مهمترین دلایل شیوع جراحی های زیبایی غیر ضروری هستند.

‘حمیدرضا حُسنانی’ جراح بینی و عضو انجمن جراحان گوش و حلق و بینی ایران در گفت و گو با گروه پژوهش های خبری ایرنا، بینی های قوزدار، گوشتی با نوك افتاده را یكی از ویژگی های ژنتیكی بسیاری از ایرانیان دانست كه این وضعیت را اجتناب ناپذیر كرده است.

وی در عین حال گفت: بسیاری از متقاضیان جراحی های زیبایی غیرضروری به بیماری روحی موسوم به ‘ اختلال بدشكلی بدن’ (body dysmorphic disorder) مبتلا هستند؛ این افراد همیشه گمان می كنند كه دچار نواقص و ایرادهایی در صورت و بدن خود هستند.

به گفته حسنانی مراجعه كنندگان مبتلا به این بیماری از پزشكان درخواست انجام جراحی هایی برای زیباتر شدن دارند اما نكته ی مورد توجه این است كه انجام هر تعداد جراحی پلاستیك برای این افراد، به راضی كردن آنها منجر نخواهد شد و این افراد در نهایت باید به وسیله ی روانشناسان و روانپزشكان درمان شوند.

عضو انجمن جراحان گوش و حلق و بینی ایران همچنین با اشاره به كاهش اعتماد به نفس در بیمارانی كه بی جهت به دنبال تغییر در چهره ی خود هستند، تصریح كرد: اینگونه بیماران در مطب ها و كلینیك های زیبایی به دنبال دستیابی به ارزش هایی هستند كه با جراحی نمی توان به آنها دست یافت.

همچنین ‘سید مهدی موسوی زاده’ عضو انجمن جراحان پلاستیك ایران در گفت و گو با گروه پژوهش های خبری ایرنا، تغییر و تحول در دغدغه های افراد و تبلیغ های اغواگر رسانه های داخلی و خارجی را از دلایل گسترش لجام گسیخته ی جراحی های زیبایی غیرضروری در كشور دانست.

وی با بیان اینكه تربیت تعداد زیاد پزشكان بدون در نظر گرفتن نیازهای جامعه یكی دیگر از عوامل گسترش این پدیده بوده است، افزود: این پزشكان به دنبال كسب درآمد هستند و در برخی از آنان جنبه های اخلاقی ضعیف می شود و همین نیاز كاذب به جراحی های زیبایی را افزایش می دهد.

 

*** پیامدها

از دلایل جراحی های زیبایی بدون ضرورت كه بگذریم، به پیامدها و آسیب های جسمی و روحی می رسیم كه در بسیاری از موارد حتی با صرف هزینه های سنگین نیز قابل جبران نیست و در مواردی حتی منجر به خودكشی شده است.

مشكلات تنفسی و چسبندگی های مخاط در جراحی های بینی، از بین رفتن عضو جراحی شده، عفونت های ناشی از ژِل تزریق شده در زیر پوست، نرسیدن به نقطه ی مطلوب و جراحی های مجدد، سرزنش های اجتماعی، كاهش مقبولیت اجتماعی و خودكشی از عوارضی است كه این جراحی ها می تواند گریبانگیر افراد شود و نه تنها به زیبایی نمی افزاید بلكه مشكلاتی به مراتب بیشتر از قبل را به همراه دارد.

حسین باهر به عنوان یك زیباشناس، بسیاری از افرادی كه جراحی زیبایی انجام داده اند را از نظر علم زیباشناسی مردود دانست و گفت: جامعه ی مسخ شده، سرزنش بی پایان، جملاتی مانند حیف شدی، گناه كردی و به احتمال، افسردگی و مراتب بالاتری از آن یعنی خودكشی در انتظار افرادی است كه به صورت غیرضروری عمل زیبایی می كنند.

موسوی زاده هم در ادامه ی گفت و گو با ایرنا گفت: پزشكی كه برای بار دوم یا چندم بی جهت بیماری را جراحی می كند، نه تنها ضایعه را افزایش می دهد، بلكه مشكلات روحی و روانی متعدد و حتی روان پریشی حاد را برای افراد ایجاد می كند.

عضو انجمن جراحان پلاستیك ایران با اشاره به افرادی كه به صورت صحیح برای جراحی انتخاب نشده اند، تصریح كرد: به دلیل انتخاب اشتباه،‌این افراد در دور معیوبی می افتند؛ زیرا عمل جراحی زیبایی از ابتدا برای آنها مناسب نبوده و زیرساخت های روحی، روانی و اجتماعی مناسب در آنها وجود نداشته است. اینگونه افراد با نوعی توهم و باور غلط به پزشك رجوع كرده اما به خواست و تمایل خود نرسیده اند و مشكل شان پابرجاست. متاسفانه همان پزشك بدون توجه، دوباره اقدام به جراحی می كند و ضایعه را افزایش می دهد؛ تا حدی كه هیچ كس نمی تواند عضو آسیب دیده را ترمیم كند و فرد دچار ناهنجاری های مختلفی اعم از مشكلات روحی و جسمی می شود.

 

*** راهكارها

كارشناسان و پزشكان برای كُند شدن سرعت جراحی های زیبایی بی حد و حصر در جامعه و نیز كنترل افسار این معضل، راهكارهایی را مطرح كرده اند.

باید گفت كه هزینه های مادی و معنوی این راه حل ها به مراتب كمتر از مشكلات و معضل های روحی و جسمی به وجود آمده پس از اینگونه جراحی ها است.

مهمترین راهكارهایی كه در تمامی نقطه نظرهای كارشناسان به طور مشترك بیان می شود، نظارت دقیق سازمان نظام پزشكی بر پزشكان این حوزه و پرونده های تشكیل شده و نیز اطلاع رسانی و افزایش آگاهی در این باره است.

راهكار بعدی مطرح شده به خانواده و توجه به ارزش های معنوی و دینی بازمی گردد. حسین باهر نخستین راهكار رهایی از این معضل را در قبول واقعیت و راهكارهای بعدی را در بازسازی درونی، فرهنگ سازی، آموزش در خانواده ها و نظام آموزشی، اصلاح الگوهای فرهنگی و تسلیم شدن در برابر مقدرات الهی به عنوان یك مسلمان می داند.

استحكام بنیان خانواده، بها دادن به ارزش های معنوی و دینی، افزایش اعتماد به نفس از طریق درونی سازی ارزش های اخلاقی هم از دیگر راه حل های مطرح شده در كاهش جراحی های زیبایی است.

همچنین به عقیده ی امان الله قرایی مقدم، رواج هنجارهای اعتقادی و دینی در خانواده ها و مدارس، اجتناب مادران و پدران از انجام عمل های جراحی زیبایی بی مورد، رواج فرهنگ ایرانی در خانواده ها و اجرای سنت های فرهنگی از راهكارهای اصلی و كارآمد كاهش این معضل است.

این جامعه شناس ضمن اشاره به این نكته كه جراحی های زیبایی به تنهایی مذموم و ناپسندی نیست، از پدران و مادران به عنوان الگوهای فرزندانشان خواست تا با تكیه بر ایمان و اعتقادهای دینی و مذهبی خود الگویی برای دختران و پسران خود باشند؛ چرا كه شخصیت اساسی فرزندان تا سن هفت سالگی در خانواده رشد می كند و اگر مادر منزه و پاك باشد و در مقابل بیگانه حفظ ظاهر و رفتار كند، دختر نیز از او یاد می گیرد.

عالیه شكربیگی هم در ارایه راه حل عملی این معضل به پژوهشگر ایرنا گفت: راهكار قوی در یك خانواده ی قوی نقش می بندد. زمانی كه در خانواده ای پدر و مادر نیز دچار مشكلات و بحران های مختلفی شده اند، به طور قطع در این بستر خراب نمی توان انتظار نجات افراد را داشت. بسیاری از فرزندانی كه در این خانواده ها پرورش پیدا می كنند به دلیل نداشتن مهارت در اندیشه ی دقیق و تفكر عمیق برای آینده نخواهند توانست آن را نهادینه كنند. به گفته ی این جامعه شناس زمانی كه الگوی مناسبی از سوی پدر و مادر برای فرزندان معرفی نمی شود و خود نیز الگویی نمی یابند، به ناچار با ارزش های سطحی و نادرست موجود در جامعه همراه می شوند و آنها را درونی می كنند.

اما حمیدرضا حسنانی حل این معضل را در همكاری روانشناسان با جراحان زیبایی دانست و گفت: تنها راه حل كمك روانشناسان به پزشكان جراح است؛ زیرا تعداد بالایی از بیماران از مشكلات روحی و روانی رنج می برند و با اصرار پزشكان را ناچار به عمل می كنند. باید در مطب هر جراحی پلاستیك، یك روانشناس حضور داشته باشد و بیماران در صورت دریافت تاییدیه از روانشناس، حق جراحی داشته باشند.

این جراح بینی و عضو انجمن جراحان گوش و حلق و بینی ایران افزود: روانشناسان ما در این زمینه خیلی ضعیف عمل كرده اند؛ زیرا در مواردی به عنوان جراح معتقد بوده ام كه مراجعه كننده برای جراحی بینی از بیماری روحی و روانی رنج می برد و وی را به پزشك روانشناس ارجاع داده ام اما بیمار با برگه ی تاییدیه جراحی به من مراجعه كرده است و حاضر به پرداخت پنج برابر پول عمل بود تا جراحی شود؛ در اینجا است كه باید گفت روانشناس محترم یا به جهت خوشایند بیمار یا بی دقتی در معاینه ی وی برگه ی تاییدیه جراحی بینی را صادر كرده است.

سید مهدی موسوی زاده معتقد به حل ریشه ای مساله و شناسایی دقیق بیماران از لحاظ روحی و جسمی است.

عضو انجمن جراحان پلاستیك ایران با بیان اینكه نظارت دقیق و پیگیری صحیح پزشكان این حوزه از سوی وزارت بهداشت می تواند مانع فعالیت های آنها شود، افزود: باید افزایش اطلاع رسانی صحیح به افراد از یك سو و جلوگیری از تبلیغات گمراه كننده در امور پزشكی از سوی دیگر صورت بگیرد تا زمینه ی اغوای افرادی كه اطلاع كمی از جراحی در این زمینه دارند از بین برود.

وی در توصیه ای به پزشكان نیز بیان كرد: پزشكان در روبرو شدن با فردی كه خواسته های غیرمنطقی با توجه به شرایط ظاهری اش دارد، باید بیمار را به همكاران روانپزشك و روانشناس ارجاع دهد.

در پایان باید گفت اطلاع رسانی صحیح و پررنگ كردن ارزش های معنوی و اختلاقی در روابط میان افراد تا حد بسیار زیادی افراد را از روی آوردن به جراحی های زیبایی غیرلازم دور می كند.

اهمیت این مساله تا جایی است كه حسین باهر به عنوان یك رفتارشناس معتقد است كه حتی افراد برای انتخاب فرد مورد نظر برای زندگی خود باید به این نكته كه وی عمل جراحی زیبایی انجام داده یا نه توجه كنند، زیرا فردی كه چهره ی خدادادی خود را قبول ندارد، پس نخواهد توانست چهره ی فرد دیگری را بپذیرد.

آگاهی از علل و پیامدهای روحی و جسمی جراحی های زیبایی غیر ضروری هر عقل سلیمی را به این فكر وا می دارد كه به چه قیمتی باید اندام سالم و بی نقص خود را كه همانا نعمت خداوندی است، بی جهت به دست تیغ جراحی بسپرد و زیبایی طبیعی را به خطر اندازد.

About Author