هرس یا سلاخی؟

اختصاصی ساقی آذربایجان/ وحید خدادادی

هرس که به معنی حذف قسمت های اضافی گیاهان و درختان است عموما با اهداف متفاوتی صورت می گیرد و انواع آن بر اساس همین تفاوت هاست. هرگونه هرس در فضای سبز باید با یکی ازاهداف فوق مطابقت داشته باشد و هرس فضای سبز بدون توجه به اهداف معنی ومفهومی ندارد .
هرس سبز که از آن به هرس تابستانه نیز یاد می شود عمدتا در فصل رشد و زمانی که درخت دارای برگ است انجام می‌شود و هدف از آن حذف شاخه‌های نابه‌جا، پاجوش‌ها و رقابت‌کننده‌ها با شاخه‌های اصلی است. هرس خشک یا همان زمستانه که در دوره خواب درخت، زمانی که برگ‌ها ریخته و درخت در حالت استراحت است، صورت می‌گیرد. در این مرحله می‌توان به‌خوبی شاخه‌های اضافی را تشخیص داد و برای فصل باردهی آینده برنامه‌ریزی کرد. با توجه به شرایط آب و هوایی و ویژگی های فیزیولوژیکی گیاهان ، هرس درختان باید در زمان مناسبی از سال انجام شود تا آسیبی به آنها وارد نشود و چهره فضای سبز دچار خدشه نگردد. قوانین موجود در این حوزه که بر اساس مطالعات انجام شده پایه گذاری شده اند حکایت از آن دارد که در انجام هرس اولا باید شرایط اقلیمی را در نظر گرفت، یعنی زمان هرس درختان در اقلیم های سرد با اقلیم گرم و مرطوب تفاوت دارد و از سویی هرس هر درختی متفاوت است و مهم تر آن که بعد از هرس نیز اقدامات مراقبتی لازم است تا حذف شاخه های زاید به قیمت حذف کل درخت تمام نشود!

. با این مقدمه اجمالی سری به تبریز نگون بخت می زنیم، آنجا که این روزها شاهد به ظاهر نابودی درختانش به بهانه هرس هستیم. شواهد عینی نشان می‌دهد که آن چه به بهانه هرس در این شهر انجام می شود در مقام معادل سازی، چیزی شبیه سلاخی است! نه یک عمل کارشناسی برای حفظ سلامت درختان و شبیه به یک پاکسازی است که سایه سنگینی بر سر آینده محیط زیست شهری افکنده است.

زمان هرس، شرایط جداگانه هر درخت برای هرس، اقدامات پس از هرس همه و همه سوالاتی است که نه شورا تخصص و قدرت طرحش را دارد و نه عمده کارشناسان کارمند شهرداری.

در همین ارتباط دکتر بایبوردی فعال زیست‌محیطی و رئیس مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی آذربایجان شرقی در همین ارتباط به ساقی آذربایجان گفت: کارشناسان حوزه فضای سبز شهری تاکید می کنند که آذرماه زمان علمی و درست برای هرس سبک درختان برگ ریز تبریز است. با ورود درختان شهری به دوره خواب زمستانی از اواخر آبان تا نیمه اول آذر، عملیات حذف شاخه های خشک، شکسته و مزاحم بدون ایجاد تنش فیزیولوژیک قابل اجراست.

بایبوردی گفت: براساس اصول علمی باغبانی در مناطق سردسیر، کاهش جریان شیره گیاهی و توقف رشد شاخه‌ها در این دوره، احتمال بروز آلودگی‌های قارچی و آسیب ناشی از قطع شاخه را به حداقل می‌رساند و مسیر شکل‌گیری شاخه مناسب برای بهار را فراهم می‌کند. با این حال، متخصصان توصیه می‌کنند که در آذرماه از انجام هرس سنگین و جوان‌سازی درختان خودداری شود و این نوع از هرس، به اواخر زمستان و اسفندماه موکول شود. همچنین، هرس درختان همیشه‌سبز و گونه‌های حساس به سرما در این فصل توصیه نمی‌شود. تبریز به‌عنوان یکی از شهرهای سردسیر کشور، به‌طور معمول بازه«۲۵ آبان تا ۱۵ آذر» را برای انجام هرس سبک فضای سبز مناسب می‌داند. در صورت وقوع یخبندان و کاهش شدید دما، عملیات هرس باید متوقف و به دوره گرم‌تر منتقل شود.

وی افزود: متخصصان فضای سبز تأکید دارند که هدف از هرس در آذرماه، حفظ سلامت درخت، بهبود فرم و حذف بخش‌های آسیب‌دیده است و این عملیات باید توسط نیروهای آموزش‌دیده و با رعایت اصول علمی انجام شود.

 

هیچ نظریه علمی پشت این مدل هرس درختان وجود ندارد

 

در رابطه با این موضوع عضو هیات علمی دانشگاه تبریز نیز به ساقی آذربایجان گفت: در رابطه با زمان هرس باید عرض کنم که طبق مشاهدات میدانی در برخی مناطق هرس قبل از برگریزان کامل انجام شده است و این در حالی است که هرس زمستانه در منطقه ای مثل آذربایجان در اواخر زمستان و قبل از بیداری درختان صورت گیرد و دلیل علمی این روش هم آن است که هر قدر هرس دیرتر صورت بگیرد، شکوفایی درختان در فصل بهار زودتر انجام می شود.

دکتر دادپور افزود: لذا بهتر بود که انجام هرس درختان در اواخر زمستان صورت بگیرد که با وضعیت فعلی هرس زودتر انجام شده است. از سویی هر چند عمل بازجوان سازی عمل خوبی است ولی باید در انجام این مهم مواردی نظیر سن درختان وگونه آن ها باید مدنظر قرار بگیرد و نمی شود یک استراتژی هرس را به کل درختان تعمیم داد، برای مثال هرس درخت زبان گنجشک و افرا و یا صنوبر و چنار با هم فرق دارد از آن روی که استقرار و نوع جوانه در این درختان متفاوت است و این در حالی است که امروز شاهدیم که تنها یک مدل هرس برای درختان این شهر اعمال می شود.

 

این استاد ﻣﻬﻨﺪسی ﺑﺎﻏﺒﺎنی دانشکده کشاورزی دانشگاه تبریز گفت: آنچه به نام هرس در شهر تبریز درحال انجام است

باعث شده است که درختان به سمت چنگالی شدن کاذب بروند به این معنا که از تعداد شاخه ها در پایین درخت کاسته می شود و هر قدر که به سمت بالاتر می رویم بر حجم شاخه ها به شدت افزوده می شود و حجم بی رویه شاخ و برگ در قسمت های بالایی درخت باعث خواهد شد تا بعد از مدتی وزن تاج درخت در قسمت بالایی به شدت افزایش یافته و این امر باعث شکنندگی درخت خواهد شد، لذا احساس می شود که با دیدگاه فیزیولوژیکی به این مسئله نگاه نکرده اند.

وی افزود: از سویی هرس درختان باید به صورت تدریجی و نه یکباره و فله ای صورت بگیرد. این روزها با شرایط خاص آب و هوایی حاکم به حد کافی درختان در معرض تنش قرار دارند و اینکه ما بخواهیم با یک هرس شدید بر تنش درختان بیافزاییم، جز رکود رشد و نمو درختان نتیجه ای نخواهد داشت. شدت هرس بسیار زیاد است و بهتر بود عزیزان هر سال و با یک سوم این شدت کار را پیش می برند و تجمع شاخ و برگ هم باید به صورت یکنواخت می بود. لذا از نگاه اینجانب یک نظریه و تئوری علمی قبال استناد در این شکل از هرس کردن وجود ندارد و بیشتر به نظر می آید که هدف فقط هرس بوده است و بس.

نظرات کارشناسان امر و اساتید این حوزه با آنچه مجریان امر می اندیشند و در مرحله عمل نشان می دهند، تفاوتی از زمین تا آسمان دارد چرا که معتقدند آن چه انجام شده احسن ترین روش اجرا و بر اساس نظریات و مطالعات کارشناسی بوده و تبریز در سالهای بعد ثمره این هرس کردن ها را خواهد دید.

آسیایی مدیر عامل سازمان سیما، منظر و فضای سبز شهرداری تبریز در گفتگو با ساقی آذربایجان ضمن تاکید بر ادامه روند هرس و نتایج آن گفت: ما سال ها از این حوزه غافل بودیم و باید خیلی قبل تر این اتفاق رخ می داد. آنچه با عنوان جوان سازی درختان امسال در شهر تبریز انجام می دهیم بدون کار کارشناسی و فنی انجام نگرفته و ما از سال گذشته با بهره گرفتن از تجارب علمی و عملی یکی از اساتید کارکشته و مجرب در حوزه درختان غیر مثمر در طول این دو سال بیش از ۲۰۰ جلسه آموزشی در سازمان بصورت تئوری و عملی برگزار کرده ایم که در سال گذشته به صورت پایلوت این کار در چندین مسیرسطح شهر انجام شد و امسال هم ادامه روند این قضیه است.

وی گفت: این گونه نیست که ما برای این امر از کارگران ساده و غیر متخصص استفاده کنیم و کسانی که کار هرس را انجام می دهند دو سال است که در این کلاس ها آموزش دیده اند و خودتان هم می بینید که لوازم بکار رفته هم اختصاصا برای همین کار است و برای نمونه ما به هیچ وجه از اره سرشاخه زن در این رابطه استفاده نمی کنیم. همچنین ما زمان و فرم هرس را برای هر درختی به تناسب شرایط آن درخت انجام می دهیم و رویه انجام شده که به نام جوان سازی صورت می گیرد اولا باعث افزایش طول عمر درخت می شود و ثانیا باعث افزایش سرانه سبزینگی برگ های درختان می شود.

آسیایی افزود: سال های سال بود که شکستن درخت در اثر باد و برف بخاطر عدم دقت و توجه به همین مسئله بود و این اقدام تهدیدات فوق در این رابطه را بی اثرخواهد کرد. در کنار این موضوع این کار باعث از بین رفتن آفات و بیماری هاست و شاخه های قدیمی سالها در اثر بی توجهی محل تجمع انواع این آسیب ها بود.

مدیر عامل سازمان سیما، منظر و فضای سبز شهرداری تبریز در رابطه با بحث زمان هرس نیز گفت: اگر دقت کرده باشید هرس انجام گرفته فعلا برای درختان پهن برگ انجام می شود و قرار است درختان برگ سوزنی نیز در اسفندماه هرس شوند. یکی از دلایلی که بنده اهتمام جدی روی انجام دقیق و کامل این طرح دارم برای آن است که تبریز در سال های بعد بتواند از زیبایی بصری این اقدام نیز بهره جوید. اگر شما مقالات علمی موجود در این رابطه را هم مطالعه کنید درخواهید یافت که هرس درختان پهن برگ مادامی که دمای هوا به زیر منفی ۸ تا ۱۰ درجه برسد می تواند انجام شود و بعد از هرس نیز چسب پیوندی که همکاران ما بعد از هرس بر روی شاخه های زخمی می زنند! و هر زمان دمای هوا کاهش یابد عملیات هرس نیز تعطیل خواهد شد. اگر دقت کرده بودید ما سالهای سال به این مبادرت نکرده بودیم و این امر باعث خشکیدگی شاخه ها و کاهش سبزینگی در تاج درختان شده بود و بی تردید ما از برکات این طرح در سال های آینده بهره خواهیم برد.

About Author