زندگينامه آيت الله سيد محمد علي قاضي طباطبايي
ولادت و تحصيلات
آيت الله سيد محمد علي قاضي طباطبايي درسال ۱۲۹۳ شمسی در تبريز متولد شد . تحصيلات مقدماتي علوم ديني را از مادر و عموي خود ميرزااسدالله در مدرسة طالبيه تبريز فرا گرفت . در سال ۱۳۱۶ هنگام قيام مردم تبريز، به اتفاق پدرش و به دليل مبارزه، به تهران تبعيد شد و پس از چند ماه توقف اجباري در تهران و ري به تبريز بازگشت. در سال ۱۳۱۸ براي ادامه تحصيل به حوزه علميه قم رفت و از آيات عظام، گلپايگاني، حجت، صدر، بروجردي و امام خميني درس آموخت . در سال ۱۳۲۸راهي حوزه علميه نجف اشرف شد و در درس آيات عظام، حكيم، عبدالحسين رشتي، ميرزا باقر زنجاني، بجنوردي و علامه محمد حسين كاشف الغطاء شركت كرد و د ر سال ۱۳۳۱ مجدداً به تبريز مراجعت نمود. آيت الله قاضي در دوران مرجعيت و زعامت امام خميني نماينده تام الاختيار ايشان بود.
مبارزات سياسي
با شروع نهضت اسلامي د ر سال ۱۳۴۱ مبارزات او عليه رژيم پهلوي اوج گرفت . ابتدا در زندان قزل قلعه زنداني شد و سپس به شهرهاي بافت، كرمان و زنجان تبعيد گرديد . همچنين مدت سه ماه به سبب فشارها و ضربات روحي و جسمي، در يكي ازبيمارستانهاي تهر ان بستري شد . بعد از خارج شدن از بيمارستان به عراق تبعيد شد و يك سال در آنجا ماند . پس از يك سال به ايران بازگشت و به هدايت مردم و تبليغ اسلام پرداختند.
همچنانكه در تلاشهاي علمي كوشا بودند، در مبارزات سياسي نيز شركت فعالانه داشتند . آن شهيد بزرگوار داراي روحيه انقلابي و اراده اي خلل ناپذير بودند و در پرونده قطوري كه ساواك در مورد ايش ا ن تهيه كرده، اين نكته مشهود است . شركت علني و بارز آن شهيد در مبارزات سياسي از سالهاي ۴۱ و ۴۲ همزمان با آغاز نهضت اسلامي شروع مي شود و ايشان يكي از رهبران و پايه هاي نهضت در آذربايجان بودند كه در جريان همين مبارزات دستگير و در زندان قزل قلعه تهران زنداني شد ند. آيت الله شهيد قاضي به اتهام اينكه در خلال بحث پيرامون حكومت اسلامي و جنايات اسرائيل در يك سخنراني علني نام امام را به عظمت و عزت بر زبان آورد به مدت شش ماه به بافق كرمان تبعيد شد . پس از آن به بهانه ديگري شش ماه، ديگر به زنجان تبعيد شد . شهيد قاضي در تبر يز تنها نماينده تام الاختيار حضرت امام خميني بوده و نقش ايشان در شكل دادن به مبارزات مردم تبريز نيز شايان توجه است . بنابراين محور مبارزه در آذربايجان شرقي و مركز مبارزات، مسجد شعبان بو د كه شهيد قاضي طباطبائي امامت آنجا را عهده دار بودند. شهيد قاضي در مبارزه از همه جلوتر و فوق العاده محبوب و مورد احترام بودند و به همين دليل دسايس دشمنان و منحرفين از اسلام عليه ايشان كارگر نمي شد . نفوذ ايشان به حدي بود كه اگر روزي را در آذربايجان تعطيل اعلام مي كردند بدون شك آن روز همه جا بحال تعطيل در مي آمد . آيت الله شهيد قاضي جزو اولين كساني بود كه در آذربايجان اعلاميه خلع شاه از سلطنت را امضا كرد . ساواك با صرف بودجه هاي ويژه جريانات مخالف ايشان در تبريز را تقويت مي كرد تا اثرات فعاليتهاي ايشان را در زمينه سازي براي انقلاب خنثي كند .
در ماههاي قبل از پيروزي انقلاب، رهبري جريانات حاد سياسي، برپايي تظاهرات و تشكيل مجالس، همه بر عهده اين شهيد بزرگوار بود و ايشان اولين امضاء كننده اعلاميه ۲۹ بهمن ۵۶ در چهلم شهداي قم بود. مرحوم آيت الله شهيد قاضي هميشه سد مستحكمي در مقابل خطوط انحرافي در جريانات ضد انقلابي بود و از اوان پيروزي انقلاب عليه جريانات منحرف و وابسته نظير خلق مسلمان افشاگريهاي لازم را مي نمود و منحرفان با وجود ايشان قدرت و جرأت ابراز وجود پيدا نمي كردند . خدمات ايشان بعد از پيروزي انقلاب نيز شايسته ت وجه بسيار است .
اولين نماز جمعه
مرحوم شهيد قاضي طباطبايي بلافاصله بعداز پيروزي انقلاب از طرف امام به سمت امام جمعه تبريز منصوب شدند و اولين نماز جمعه را در اين شهر بزرگ برپا كردن د . ايشان همچنين كميته هاي انقلاب اسلامي آذربايجان شرقي و غربي را تشكيل دادند و نقش زيادي در را ه اندازي استانداري ها، فرمانداري ها و ادارات استان ايفا نمودند . مرحوم قاضي همچنين زحمات زيادي براي رسيدگي به محرومان و مستضعفين متحمل شدند.
شهادت
شهادت آيت الله قاضي طباطبايي در دهم آبان ۱۳۵۸ مصادف با عيد سعيد قربا ن وقتي نماز عيد را اقامه مي كرد در خطبة نماز فرمود:
«مرا تهديد به قتل مي كنند، من از شهادت نمي ترسم و آماده ام. از خدا مي خواهم.»
در همان روز، مجاهد عظيم الشان آيت الله قاضي طباطبايي بعد از اداي فريضه نماز مغرب و عشاء و در حال مراجعت از مسجد به منزل مورد هجوم عوامل سرسپرده استكبار تحت نام گر وه فرقان قرار گرفته و شربت شهادت نوشيدو مجاهدي ديگر از ذريه اميرالمومنين قدم به مسلخ عشق گذاشت و جان گرانمايه خود را كه سالها در مجاهده و تلاش گذرانده بود، در پيشگاه حضرت حق در طبق اخلاص نهاد و نامش به عنوان اولين شهيد محراب در كنار نام شهداي انقلاب ا سلامي به ثبت رسيد و گروهك فرقان مسئوليت اين ترور را بر عهده گرفت.
مقالات
آن شهيد بزرگوار بدليل تسلطي كه به زبان عربي داشت مقالاتي به زبان عربي براي مجلات كش و رهاي عربي نيز مي نگاش ت. مقالات زيادي از ايشان در مجلات مصر چاپ شده است، مطالعات تبليغاتي ايشان به تصريح دوستان و آشنايان كم نظير و اطلاعات ادبي ايشان بسيار وسيع بو د. آثار قلمي با ارزشي از ايشان به يادگار مانده است كه برخي از آنها ذيلا ذكر مي گردد:
۱٫ الاجتهاد و التقليد ( عربي، خطي)
۲٫ الفوائد ( فقهي، تاريخي)
۳٫ خاندان عبدالوهاب ( فارسي، خطي)
۴٫ كتاب في علم الكلام ( عربي، خطي)
۵٫ فصل الخطاب في تحقيق اهل الكتاب ( عربي، خطي)
۶٫ السعاده في الاهتمام علي الزياره ( عربي، خطي)
۷٫ اجوبه الشبهات الواهيه ( فارسي، خطي)
۸٫ رساله في اثبات وجود الامام في كل زمان « ع » ( عربي، خطي)
۹٫ سفرنامه بافت ( فارسي، خطي)
۱۰٫ المباحث الاصوليه ( عربي، خطي)
۱۱٫ حاشيه بر كتاب رسائل شيخ انصاري « ره »
۱۲٫ حاشيه بر كتاب مكاسب شيخ انصاري « ره »
۱۳٫ حاشيه بر كتاب كفايه الاصول آخوند خراساني
۱۴٫ تقريرات اصول آيت الله حجت كوه كمري
۱۵٫ قضا در اسلام
۱۶٫ صدقات اميرالمؤمنين و صديقه طاهره « عليهماالسلام »
۱۷٫ ذكر حديقه الصالحين در ( الذريعه الي تصانيف الشيعه) شيخ آقا بزرگ تهراني.
۸٫ رساله در دلالت آيه تطهير بر اهل بيت « عليه م السلام »
۱۹٫ رساله در اوقات نماز
۲۰٫ رساله در مباهله
۲۱٫ رساله في مساله الترتب
۲۲٫ رساله در نماز جمعه
۲۳٫ تعليقات بر كتاب الفردوس الاعلي تأليف علامه شيخ محمد حسين كاشف الغطاء( عربي، مطبوع)
۲۴٫ تحقيق درباره اربعين حضرت سي د الشهداء ( ع) ( فارسي، مطبوعات)
۲۵٫ تعليقات بر كتاب انوار نعمانيه تأليف سيد نعم ت الله جزايري ( عربي، مطبوع)
۲۶٫ مقدمه و تعليق بر تفسير جوامع الجامع طبرسي ( عربي، مطبوع)
۲۷٫ تعليقات بر كتاب اسلام صراط مستقيم ( فارسي، مطبوع)
۲۸٫ تعليقات بر كتاب كنزالعرفان ( عربي، خطي)
۲۹٫ مقدمه بر كتاب صحائ ف الابرار كاشف الغطاء ( عربي، مطبوع)
۳۰٫ آثار تاريخي آيت الله العظمي حكيم ( فارسي، مطبوع)
۳۱٫ مقدمه بر تنقيح الاصول مرحوم حاج ميرزاآقا، متوفي در شهريور
۳۲٫ مقدمه بر كتاب مرآت الصلوه
۳۳٫ پيشگفتار بر علم امام علامه طباطبايي
۴٫ مقدمه بر كتاب معجزه و شرائط آن
۳۵٫ مقدمه بر كتاب جن ه المأوي اثر كاشف الغطاء ( عربي، مطبوع)
۳۶٫ پاورقي بر تعليقات كتاب اللوامع الالهيه في المباحث الكلاميه اثر جم ا ل الدين مقداد بن عبدالله الاسدي السيوري الحلي ( عربي، مطبوع)
۳۷٫ اضافات و تعليقات بر كتاب ( انيس الموحدي ن ) ملا محسن نراقي.
۳۸٫ تحقق در ارث زن از دارائي شوهر ( فارسي، مطبوع)
۳۹٫ علم امام علي عليه السلام ( فارسي، مطبوع)
۴۰٫ مقدمه بر العقائد الوثنيه في الديانه النصرانيه ( عربي، مطبوع)
۴۱٫ ترجمه مسائل قندهاريه از فارسي به عربي اثر كاشف الغطاء
۴۲٫ مقدمه بر تاريخ ابن ابي الثلج بلخي ( عربي، خطي)
۴۳٫ مقالات متعدد چاپ شده در مجلات عربي
۴۴٫ مراسلات با مرحوم علامه كاشف الغطاء
پيام امام خمينى ( ره) به مناسبت شهادت شهيد محراب آيت الله قاضي طباطبائي
بسمه تعالي
با كمال تأسف ضايعة ناگوار شهادت عالم مجاهد، حجت الاسلام و المسلمين آقاي حاج سيد محمد علي قاضي طباطبايي رحم ت الله عليه را به عموم مسلمانان متعهد و علماي اعلام مجاهد و مردم غيور و مجاهد آذربايجان و خصوص بازماندگان اين شهيد
سعيد تسليت عرض و از خداوند متعال صبر انقلابي براي مجاهدين راه حق و اسلام خواستارم .
ملت عزيز برومند ايران و آذربايجان غيرتمند عزيز بايد در اين مصيبتهاي بزرگ كه نشانه شكست حتمي دشمنان اسلام و كشور و عجز و ناتواني و خودباختگي آنان است، هر چه بيشتر مصمم و در راه هدف اعلاي اسلام و قرآن مجيد بر مجاهدت خود افزوده و از پاي ننشينند تا احقاق حق مستضعفين از جباران زمان بنمايند.
عزيزان من ! در ا نقلابي كه ابرقدرتها را به عقب رانده و راه چپاولگري آنان را از كشور بزرگ بسته است اين ضايعات و ضايعات بالاتر اجتناب ناپذير اس ت . ما بايد ازكنار اين وقايع با تصميم و عزم و خونسردي بگذريم و به راه خود كه راه جهاد في سبيل الله است، ادامه دهيم .
شهادت در راه خدا و ند زندگي افتخار آميز ابدي و چراغ هدايت براي ملتهاست .
روح الله الموسوي الخميني
۱۰/۸/۱۳۵۸شمسي
شهید آیتالله سید محمدعلی آلهاشم امام جمعه تبریز و نماینده ولی فقیه در استان آذربایجان شرقی در سال ۱۴۰۱ درگفتگو با پایگاه مرکز اسناد انقلاب اسلامی مطالبی مطرح نمودند که عینا جهت استفاده دوستان و مخاطبین عزیز ساقی آذربایجان می آوریم:
آیتالله شهید قاضی یکی از مشوقین اصلی بنده برای ورود به حوزه علمیه و شروع درس طلبگی بودند. تقریبا سال ۱۳۵۳ – ۱۳۵۴ شهید آیت الله قاضی طباطبایی من را به سمت طلبگی سوق دادند. ایشان من و فرزندشان آقا سید محمد تقی قاضی طباطبایی را به طلبگی تشویق کردند و من و فرزند ایشان با هم درس طلبگی را شروع کردیم.
آیتالله قاضی طباطبایی قبل از انقلاب، انقلابی بود
شهید آلهاشم ادامه داد: خاطرات زیادی از ایشان به یاد دارم؛ یکی از خاطرات که مربوط به ایام قبل از انقلاب است این است: یک روز در مسجد بنیهاشم مراسم ختمی بود. خادم آقای قاضی، جلیل آقا من را صدا زد و گفت: آقا با شما کار دارد. من خدمت ایشان رسیدم. آقا فرمودند: ابوی منزل هستند؟ گفتم: بلی. آقا گفتند: ما برای ناهار به منزل شما میآییم. ظهر جمعه بود. آقای قاضی به منزل ما آمدند و گفتند: بناست از دربار افرادی به منزل ما بیایند. من نمیخواستم در منزل باشم. به همین خاطر به شما زحمت دادم.
نماینده ولی فقیه در استان آذربایجان شرقی تصریح کرد: دشمن ایشان را خوب شناخته بود. واژه «خمینی آذربایجان» را ساواک برای ایشان انتخاب کرد. نقش کلیدی شهید بزرگوار آیتالله قاضی طباطبایی از یاد و خاطر هیچ کس نمیرود.
وی با بیان این که منزل شهید قاضی در تبریز پایگاه انقلاب بود یادآور شد: نیروهای انقلابی همیشه در منزل ایشان تردد داشتند. از روستاها و شهرهای مختلف استان نان میپختند و به منزل ایشان میآوردند تا در جریان تظاهرات و راهپیماییها میان مردم توزیع شود.
آیتالله آلهاشم ادامه داد: آقای قاضی به ابوی ما لطف ویژهای داشتند. خاطرم هست قبل از انقلاب در یکی از چاپخانههای تبریز به نام چاپخانه شهامت واقع در خیابان ثقهالاسلام، کتابی را چاپ میکردند. در این کتاب، ابوی سؤالاتی را از شهید بزرگوار قاضی طباطبایی پرسیده و ایشان به سؤالات پاسخ داده بود. به همین منظور ساواک جلوی چاپ این کتاب را گرفت. اما این کتاب بدون توجه به اعمال محدودیتهای ساواک، به طور کامل در تهران منتشر شد. نام کتاب «روضات الجنات» بود. ساواک اصلا به موضوع کتاب توجهی نداشت و همین که با شهید قاضی طباطبایی مصاحبه شده بود، تلاش کرد جلوی چاپ آن را بگیرد.
امام جمعه تبریز ادامه داد: در تبریز دو مسجد از اهمیت خاصی برخوردار بود. یکی مسجد مقبره، مسجدی که مربوط به اجداد آقای قاضی طباطبایی بود که الان هم در بازار تبریز دایر است و آقازاده ایشان هم اکنون در این مسجد امام جماعت هستند. دیگری مسجد شعبان بود. مسجد شعبان، در نزدیکی میدان ساعت واقع است. نمازهای جماعت این مسجد رونق خاصی داشت. این مسجد پایگاه انقلاب در تبریز بود. جوانان انقلابی شبها در این مسجد جمع میشدند. آقای قاضی روحانیون سخنور را از قم و تهران به مسجد دعوت میکردند. وعاظی که به این مسجد برای سخنرانی دعوت میشدند در منابر خود به صورت علنی علیه رژیم ستمشاهی صحبت میکردند.
نماینده ولی فقیه در آذربایجان شرقی گفت: آقای قاضی ارتباط صمیمانهای با بدنه بازار تبریز داشت. این ارتباط بی نظیر بود. دلیل این ارتباط هم این بود که ایشان اصالتا تبریزی بودند و همه را میشناختند، اهالی بازار را با نام میشناختند. این یک ویژگی استثنایی بود که شهید آیتالله قاضی طباطبایی داشتند. تمام بازار تبریز احترام ویژهای برای این شهید بزرگوار قائل بودند. نقش بازار در پیروزی انقلاب نقش پر رنگی بود. بازاریان تبریز به سبب رهبری شهید آیتالله قاضی طباطبایی، نقش خود را به خوبی در انقلاب ایفا کردند.
وی با اشاره به ترور شهید قاضی گفت: دشمن از فکر و اندیشه و محبوبیت شهید قاضی واهمه داشت. لذا در ۱۰ آبان سال ۱۳۵۸ آیتالله قاضی طباطبایی را به شهادت رساندند. بعد از شهادت ایشان، در تبریز غوغا به پا شد.
امام جمعه تبریز یکی از ویژگیهای شهید قاضی را ولایتمداری ایشان خواند و گفت: یکی از خصوصیات بارز ایشان ولایتمداری و عشق و علاقه ایشان به حضرت امام خمینی بود. در ایام انقلاب، ایشان دائما با امام ارتباط داشتند و با ایشان مکاتبه می کردند. افرادی از طرف آقای قاضی مأمور بودند تا به نجف بروند و با امام ملاقات کنند و پیغامهای دو طرف را مبادله کنند.
وی تصریح کرد: نقش شهید قاضی طباطبایی در پیروزی انقلاب نباید فراموش شود. مجلس ختمی را که ایشان به همراه علمای تبریز به مناسبت شهادت آیتالله مصطفی خمینی در مسجد قزلی برگزار کردند، در سراسر کشور انعکاس پیدا کرد. حرکت ۲۹ بهمن مردم تبریز به برکت رهبری شهید قاضی طباطبایی رخ داد. از خدوند متعالی میخواهیم روح این شهید بزرگوار را با ارواح شهدای کربلا محشور بفرماید.
پست های مرتبط
پسرفت شاخص های فرهنگ عمومی در کشور
دارالفنون دیروز، انبار کفش امروز
حال بیماران راناخوش تر نکنیم