برداشت بی‌رویه آب‌های زیرزمینی، ضخیم شدن لایه رسوبی، عملیات انسانی نظیر معدن کاری و برداشت و استخراج مواد معدنی در سال‌های اخیر استانهای شماغرب کشور و بویژه آذربایجان غربی و شرقی رادرمعرض خطر فرونشست زمین قرارداده است.
با توجه به تحقیقات و بررسی‌های سازمان زمین‌شناسی کشور، به علت خشکسالی‌های پیاپی و تغییرات اقلیمی در سال‌های اخیر نرخ فرونشست زمین در کشور و مناطقی از شمالغرب ایران افزایش یافته است.
به عقیده کارشناسان زمین شناسی فرونشست زمین دو دلیل دارد که یکی منشأ طبیعی یا انسانی بوده و در دشت‌ها، نقش انسانی برجستگی بیشتری دارد، با توجه به اینکه ۸۰ درصد آب‌های زیرزمینی برای مصارف کشاورزی استان مورد استفاده قرار می‌گیرد، خطر فرونشست تدریجی در دشت‌های استان سالهاست آغاز شده و تداوم دارد.
هرسال ۳۲ میلیون مترمکعب کسری آبخوان و اضافه برداشت از چاه‌های مجاز و غیرمجاز در استان اتفاق می‌افتد که این امر خطر فرونشست زمین را تشدید می‌کند
زمانی که دشت از حالت طبیعی و تعادل خارج می‌شود آبیاری و زراعت کشاورزی با مشکل مواجه شده و علاوه بر آن، همه شریان‌های حیاتی مانند دکل‌های انتقال نیرو، مخابرات، راه‌سازی، ابنیه، سازه‌های مسکونی و کارخانه‌ها که در آن دشت قرار دارند، دچار آسیب شده و مشکلات بسیار مخرب اقتصادی و زیست محیطی در پی خواهد داشت.
پدیده فرونشست زمین که بر اساس مطالعات زمین شناسی به مرگ پنهان زمین مشهور است یکی از مخاطرات مهم برای طبیعت و بشر بوده و هم اکنون زیر ساخت‌های شهری و برون شهری، راه‌ها و دیگر زیر ساخت‌های ۳ دشت استان آذربایجان غربی را تهدید می‌کند.
شناسایی ۱۶ محدوده ممنوعه در آذربایجان غربی
بر اساس اعلام شرکت آب منطقه‌ای آذربایجان غربی هرسال ۳۲ میلیون مترمکعب کسری آبخوان و اضافه برداشت از چاه‌های مجاز و غیرمجاز در استان اتفاق می‌افتد که این امر خطر فرونشست زمین را تشدید می‌کند.
استاندارد جهانی فرونشست زمین ۴ سانتیمتر است اما این میانگین در کشور و آذربایجان غربی به بیش از ۸ الی ۹ سانتیمتر می‌رسد که نشان دهنده وضعیت بحرانی است
آذربایجان غربی این استان ۲۳ محدوده مطالعاتی حوزه آب دارد که از این تعداد، ۱۶ محدوده ممنوعه بوده و هفت منطقه آزاد است. در کل استان برداشت آب از منابع زیرزمینی، کیفیت آب را پایین آورده است و این هم به خاطر کاهش سهم بخش کشاورزی از آب‌های سدهاست.
مدیرکل منابع طبیعی آذربایجان غربی در خصوص تهدید فرونشست زمین در آذربایجان غربی گفت: استاندارد جهانی فرونشست زمین ۴ سانتیمتر است اما این میانگین در کشور و آذربایجان غربی به بیش از ۸ الی ۹ سانتیمتر می‌رسد که نشان دهنده وضعیت بحرانی است.
هادی قاسمی در گفتگو با مهر اجرای طرح‌های آبخیزداری بهترین راهکار برای جلوگیری از خطر فرونشست زمین است، افزود: متأسفانه اعتبارات اختصاص یافته به طرح‌های آبخیزداری استان بسیار ناچیز است .
مدیرکل منابع طبیعی و آبخیزداری آذربایجان غربی اعتبار مورد نیاز برای اجرای طرح‌های آبخیزداری در استان را ۱۹۰ میلیارد تومان عنوان و اضافه کرد: امسال از محل اعتبارات محرومیت زدایی ۴۸ میلیارد تومان، از محل اعتبارات ملی ۲۰ میلیارد تومان و از محل اعتبارات استانی نیز ۲۰ میلیارد تومان در مجموع ۸۸ میلیارد تومان اختصاص یافته اما با توجه به نیاز استان جوابگو نیست.
سلماس و کهریز ۲ دشت ممنوع و بحرانی از نظر آب‌های زیرزمینی
بر اساس اعلام شرکت آب منطقه‌ای آذربایجان غربی هر سال ۳۲ میلیون مترمکعب کسری آبخوان و اضافه برداشت از چاه‌های مجاز و غیرمجاز در استان اتفاق می‌افتد این کسری طی حدود ۳۰ سال گذشته به ۹۳۰ میلیون متر مکعب کسری آبخوان رسیده است.
این در حالی است که می‌توان با اصلاح الگوی کشت و کاهش سطح زیر کشت محصولات پرآب بر در کنار سایر اقدامات نظیر هوشمندسازی کنتورها و تجهیز اراضی به آبیاری نوین در کنار اقدامات رسانه‌ای در جهت آگاه سازی کشاورزان، نیازهای آبی این بخش را کاهش داد و در آن صرفه جویی کرد.
برداشت بیش از حدمجاز از منابع آب زیرزمینی، ضخامت لایه رسوبی و ویژگی‌های مهندسی رسوبات از عوامل اصلی بروز فرونشست هستند.
تداوم خشکسالی، کاهش بارندگی و برداشت بی رویه از منابع آب زیرزمینی در دهه‌های اخیر باعث شده است که از ۶۰۶ دشت در کشور بیش از ۳۰۰ دشت ممنوعه شوند و در حالی که این دشت‌ها دچار وضعیت قرمز شده‌اند، بقیه دشت‌ها نیز شرایط مناسبی ندارند.، سکینه اسمی
About Author
پست های مرتبط
استقلال و پرسپولیس رسما واگذار شدند
ملت که نباید همیشه در شعب ابی طالب زندگی کنند
قدردانی فرمانده کل قوا از عملکرد همراه با تدبیر نیروهای مسلح در حوادث اخیر