اعصاب مردم تب ریز زیر بار سنگین ترافیک

روزنامه ساقی آذربایجان – وحید خدادادی : سومین شهر بزرگ کشور پس از تهران و مشهد و بزرگ‌ترین شهر منطقه شمال‌غرب ایران و قطب اداری، ارتباطی، بازرگانی، سیاسی، صنعتی، فرهنگی که طبق آخرین سرشماری صورت گرفته و با احتساب جمعیت ساکن در حومه شهر در حدود یک میلیون و ۸۰۰ هزار نفر ساکن آن هستند در بحث ترافیک، دقیقا مسیری را که تهران در طول همه این سال ها طی کرده است می پیماید بخصوص از نیمه سال ۱۴۰۱ تقریبا در خیابان های این شهر جای سوزن انداختن نیست.
ترافیک به عنوان یک پدیده اجتماعی نه چندان جدید در طول یک قرن گذشته آرام آرام به یک معضل اجتماعی در دنیای فعلی تبدیل شد. رشد روزافزون زندگی در جوامع شهری با رشد سرسام آور وسایل نقلیه شخصی همراه بود و البته در جوامع مدرن به محض احتمال یا احساس وجود بحران یا معضلی سریعا در مقام حل آن بر می آیند و اقدامات پیشگیرانه نیز به سرعت شروع می شود. اما از آن روی که در جوامعی نظیر جامعه ما تا مشکلی به معضل و متعاقب آن به یک بحران تبدیل نشود، چاره ای برای آن اندیشیده نمی شود، نه تنها از اقدامات پیشگیرانه خبری نبود، بلکه نوعی همزیستی مسالمت آمیز با برخی بحران ها و معضلات نیز شکل گرفته است. از جمله این معضلات اجتماعی که تبریز مدت مدیدی است با آن دست به گریبان است، بحث ترافیک آن است. موضوعی که روی اعصاب مردم این شهر رژه می رود و اقلا در برنامه های اداره شهر رفتاری برای کنترل آن دیده نمی شود و مسئولان بعضا پذیرفته اند که به اصطلاح همینه که هست و با آن سر می کنند.
علم مدیریت شهری در دنیا به تناسب توسعه شهر، امکانات آن را نیز لحاظ کرده و دردنیای بیرون مرزها افزایش جمعیت و توسعه شهر الابختکی و یا “علی سنن مدد نیست.” متاسفانه در سالهای اخیر، توسعه امکانات تبریز متناسب با افزایش تولید خودرو‌ها نبوده است. نبود سیستم حمل و نقل عمومی مناسب و کافی نیز موجب شده حتی با وجود گرانی بنزین، اغلب مردم ترجیح دهند که با خودروی شخصی در محل کارشان حاضر شوند که البته با شیوع کرونا در سال های اخیر این موضوع برجسته تر شد. تردد اغلب مردم با خودروهای تک سرنشین در خیابان‌هایی که با پیش بینی این حجم از تردد خودرو ایجاد نشده‌اند، موجب شده تا خیابان‌های تبریز کم کم شبیه خیابان‌های تهران شود، ولی در این خصوص جای بررسی دارد که آیا روح و روان مردم هم ظرفیت پذیرش این حجم از ترافیک و معطل ماندن در خیابان‌ها را دارد؟ این گزارش بنا دارد ابتدا موضوع را از منظر علمی تحلیل ومتعاقب آن نظرات مسئولان دخیل در امر ترافیک را در این رابطه جویا شود.
یکی از عمده دلایل نگون بختی ما در امر ترافیک در کلانشهری که از کلانشهری فقط لقبش را یدک می کشد بحث عدم تناسب فضای تردد با میزان خودروهای موجود است. چنین وضعیتی گویی به یک قیف می ماند که مقدار زیادی ماشین نمی توانند از یک گذرگاه کوچک عبور کنند و همین باعث به وجود آمدن ترافیک های سنگین می شود. تلاش های صورت گرفته از سوی شهرداری تبریز در طول همه این سال ها در این رابطه در موضوعاتی نظیر مسیرگشایی ها و افتتاح یکی پس از دیگری زیرگذرها و روگذرها خلاصه شده و البته چون دقت و کار علمی درستی روی آن صورت نگرفته و خصوصا در بحث جانمایی اشتباهات بزرگی صورت گرفته است، این قبیل اقدامات راه به جایی نبرده است. سیاست احداث خیابان های بیشتر که از رویه های مرسوم مدیریت شهری تبریز بوده باز به اعتقاد برخی ها احداث صرف خیابان نه تنها مشکلات ترافیکی تبریز را حل نمی کند، بلکه باعث به اشغال درآمدن سطح زیادی از خیابان ها توسط خودروها و وسایط نقلیه خواهد شد که لازمه آن ایجاد پارکینگ در اقصی نقاط شهر است و این امر نیز به نوبه خود مشکلات زیادی به همراه دارد.

نبود پارکینگ و تشدید معضل ترافیک تبریز

پارکینگ یکی از تسهیلات لازم در حوزه حمل و نقل عمومی است که وجود و مدیریت صحیح آن جزو ملزومات مدیریت ترافیکی شهرهاست وکمبود آن می تواند به تاثیرات نامطلوب فراوانی چون ایجاد پارک های حاشیه ای در داخل کوچه ها و ایجاد مزاحمت برای دیگران، افزایش پارک دوبله در خیابان ها، رعایت نکردن محدودیت پارک و… منجر شود و این موارد خود گره ترافیک شهری را کورتر می کند. علی رغم مشکلاتی از این دست تبریز و مدیریت شهری آن در جانمایی، طراحی و احداث پارکینگ هم همگام و متناسب با توسعه انسانی شهر پیش نرفته و بخصوص در مرکز شهر می توان چنین کمبودی را به عینه مشاهده کرد. این مسئله حتی در طراحی اولیه ساختمان های نهادها و سازمان های دولتی هم لحاظ نشده است.
از دیگر مسائل مطرح در رابطه با ترافیک شهر تبریز بحث تمرکز ایستگاههای اتوبوسرانی خط واحد در محدوده مرکزی و عدم توجه لازم به سایر نقاط شهر و شهرک ها یکی دیگر از عوامل بروز ترافیک در این محدوده است.
دیگر موضوع قابل طرح در این رابطه بحث تمرکز ادارت در مرکز شهر است و همین امر باعث شده تا مسیرهایی که محل اسکان ادارات دولتی است، بار ترافیکی شدیدی خصوصا در ساعات اداری داشته باشد. از سوی دیگر بسیاری از ادارات و نهادها و سازمانها با وجودی که می‌دانند ارباب رجوع بسیاری دارند اما هرگز برای پارک خودروهای مراجعه کنندگان خود تسهیلاتی قائل نشده اند. ذکر نمونه هایی چند برای تفهیم بهتر موضوع خالی از لطف نخواهد بود.
در حد فاصل نصف راه تا آبرسان که خیابان آزادی نامیده می شود نهادها و سازمان هایی نظیر اوقاف، محیط زیست، پارک علم و فن آوری، تامین اجتماعی، بانکهای متعدد، تاکسیرانی، تعاون، کمیته امداد، شرکت های مخابرات، سازمان حج و زیارت، جهاد کشاورزی و شرکت گاز قرار دارد موضوع زمانی بیخ پیدا می کند که شما موارد فوق را با کلینیک ها و بیمارستان های موجود در این مسیر از جمله کلینیک ماهان، شیخ الرئیس،آزادی و بیمارستان ارتش و سینا جمع بزنید و در نظر داشته باشید عمده این اماکنی که اسم برده شد پارکینگ ندارند و از این رو بی انصافی است اگر انتظار بن بست ترافیکی نداشته باشید.
در رابطه با دیگر چرایی های معضل ترافیک تبریز و راه های برون رفت از آن گفتگوهایی با متخصصین امر و مسئولان ذیربط انجام دادیم که بخش عمده ای از آن ها در تایید تحلیل های فوق است و در ادامه به آن می پردازیم.

در سیستم حمل و نقل شهر تبریز مترو نقش تزئینی دارد!

برای عبور از این معضل در دنیای مدرن مدهای مختلف ترافیکی تعریف شده است و برای هر یک از بخش های حمل و نقل نیز ظرفیتی قائل می شوند. برای نمونه می گویند که فلان شهر به این شکل طراحی شده که ۵۰ درصد جابجایی آن بر عهده حمل و نقل عمومی، ۲۵ درصد آن به صورت پیاده روی و ۲۵ درصد با سواری شخصی خواهد بود.
دکتر مجید بهشتی روی در گفتگو با روزنامه ساقی آذربایجان ضمن اشاره به ضعف های جدی در سیستم حمل و نقل تبریز گفت: در کلانشهر تبریز از آن جهت که در همه این سال ها آن چنان که باید روی حمل و نقل عمومی از سوی شهرداری سرمایه گذاری نشده و نه برنامه ریزی خاصی روی سیستم پیاده صورت گرفته، از آن روی عمده ترددها خودروی شخصی محور است و از این رو بخش عمده ای از خودروهای در حال تردد در سطح شهر تک سرنشین هستند و افراد ناچارند برای انجام امورات روزانه از خودروی شخصی استفاده نمایند. در این شهر نه در دسترسی پیاده چنین خدماتی وجود دارد و نه حمل و نقل عمومی توان پوشش این حجم از تردد درون شهری را ندارد. لذا در شهری که قرار است ۸۵ درصد تردد ها با استفاده از خودروی شخصی صورت گیرد، چنین ترافیکی طبیعی به نظر می رسد. حتی در بهترین شهرهای دنیا هم اگر شما بخواهید به سبک و سیاق تبریز مدیریت امور نمایید، این اتفاق و این حجم از ترافیک لاجرم پیش خواهدآمد، مگر اینکه سیستم حمل و نقل بر اساس مدهای ترافیکی ساماندهی شود. یکی از ابتدایی ترین امور کاهش ترافیک در شهرهای توسعه یافته کاستن طول سفرهاست و برای نمونه می گویند که چون مثلا سفرهای درون شهری زیر یک کیلومتر خواهد بود، لذا پیاده روی موضوعیت بیشتری یافته است.
این استاد دانشگاه و پژوهشگر مسائل شهری افزود: اما شما حساب کنید که آیا در تبریز مراکز دسترسی به گونه ای طراحی شده که بتوان بصورت پیاده مسافرت های درون شهری را انجام داد؟ ما در این شهر تولید سفر مازاد داریم و تقصیر آن بر عهده تمام دستگاه ها خصوصا شهرداری است. عملا شهرداری تبریز توان ساماندهی به حمل و نقل عمومی را ندارد. الان برای نمونه مدهای ترافیکی را در نظر بگیرید، سیستم اتوبوسرانی ما در طول همه این سالها روز به روز کوچک تر شده، مینی بوس رانی و خودروهای برقی و تراموا هم اصلا تعریف نشده اند، وضعیت پیاده روها به گونه ای است که عملا امکان پیاده روی وجود ندارد و از این رو مدیریت تقاضای سفر در تبریز اتفاق نیافتاده است و لذا هم در عرضه و هم تقاضا مشکلات جدی داریم. در بحث عرضه شما ببینید روند آماده سازی مترو چگونه پیش می رود؟ به اشتباه سیستم حمل و نقل مترویی تبریز را در طراحی های ثانویه به زیرزمین بردند و همین امر باعث شده تا شهرداری از عهده این پروژه کلان برنیاید و عملا در سیستم حمل و نقل شهر تبریز مترو نقش تزئینی دارد! شما به شخصه حساب کنید که از هر صد سفر درون شهری چه تعدادش را با متروانجام می دهید؟

مرکز شهر تبریز را به پایانه اتوبوسرانی تبدیل کرده ایم

دکتر بهشتی روی معتقد است سیستم تاکسی رانی تبریز هم همچنان در سیستم سنتی قدیم خود مانده به این معنی که هنوز نقشش در سیستم تردد درون شهری تعریف نشده که کدام مسیرها را باید با تاکسی پیمود و کدام ها را با اتوبوس! چنین وضعیتی نهایتا به استفاده حداکثری از خودروی شخصی منجر می شود و این امر نیز نهایتا هزینه های زندگی در شهر را به شدت بالا می برد هم برای شهروندان به جهت استهلاک خودرو، تامین سوخت و البته بالارفتن حجم تصادفات درون شهری و برای شهرداری از آن روی که مجبور است برای این حجم از خودرو در شهر محل پارک، پارکینگ و تردد پیش بینی نماید و عدم پیش بینی هم باعث بوجود آمدن وضعیت فعلی خواهد شد که پارک دو بله و سوبله در خیابان ها به امری عادی تبدیل شده است. در سیستم حمل و نقل شهری نیاز است تا به مسائل از دید فنی و علمی نگاه شود مثل نحوه و جانمایی میدان ها و زیرگذر و روگذرها. اینکه امروز در سطح تبریز با این حجم از طراحی و اجرای زیرگذر و روگذر با هزینه هنگفت مواجهیم دلیلش آن است که هنوز مد ترافیکی مسئولان ما خودروی شخصی محور است. امروز مرکز شهر تبریز تبدیل به پایانه اتوبوس و محل عرض اندام تاکسی شده است و این در حالی است که حتی در کشورهای جهان سوم هم برای تردد در مرکز شهر و بافت تاریخی آن از خودروهای برقی و حتی خودروهای برقی بدون راننده استفاده می شود.

بیش از ۸۰ درصد پرونده های کمیسیون ماده ۱۰۰ مربوط به تخلف کسری پارکینگ است

رییس مرکز پژوهش‌های شورای شهر تبریز از مهم ترین دلایل ترافیک تبریز را ساخت و سازهای غیر مجاز و عدم تناسب آن با نیازهای ترافیکی دانست.
این عضو شورای شهر تبریز در گفتگو با خبرنگار روزنامه ساقی آذربایجان گفت: ترافیک شهر تبریز، پدیده جدیدی نیست و عوامل مختلفی در طول این سال ها دست به دست هم داده تا ترافیک شهر به مرز انفجار برسد. بخشی از چرایی این موضوع در عوامل برون شهرداری از جمله تولید بی رویه خودرو است و توازنی بین ورود خودروهای جدید و خروج خودروهای فرسوده وجود ندارد.
اما از عوامل اصلی دخیل در این امر که در سخنرانی میان دستور این هفته شورای شهر هم به آن اشاره کردم و متاسفانه باز هیچ رسانه ای آن را پوشش نداد، موضوع ساخت و ساز غیرمجاز و تناسب آن با نیازهای ترافیکی است. به این معنا که بالای ۸۰ درصد پرونده هایی که به عنوان گزارش تخلف به ماده ۱۰۰ شهرداری ارجاع می شود، تخلف کسری پارکینگ دارند. برای فهم موضوع خواهش می کنم به عدد دقت کافی نمایید. در سال ۱۴۰۱ نزدیک ۲۶ هزار پرونده در این کمیسیون مورد بررسی قرار گرفت که بالای ۸۰ درصد این پرونده ها مربوط به کسری پارکینگ بود! یعنی در طول این چند سال شهرداری ۵۰ هزار باب کسری پارکینگ به کمیسیون ماده ۱۰۰ گزارش کرده است! روی همین اصل ترافیک از معابر به محلات انتقال یافته وپدیده جدیدی که امروز در تبریز شاهدیم، ترافیک محلات است. موضوع دخیل دیگر که به سیاست های گذاری های شهری مربوط می شود موضوع جانمایی پروژه های شهری است. در اغلب معابر اصلی شهر که ترافیک سنگین دارند دیده می شود که مجوز مجتمع های تجاری داده شده است! که در این رابطه باید در مرحله اول و در بحث تغییر کاربری ها کمیسیون های ماده ۵ باید پاسخگو باشند و متعاقب آن شهرداری. امروز منطقه نصف راه را شما ببینید که با انباشت مجتمع های تجاری روبروست و این در حالی است که معابر همان معابر بیست، سی سال قبل است و هیچ توسعه ای در شبکه معابر رخ نداده است.
روح الله رشیدی با اشاره به وضعیت بغرنج شرکت اتوبوسرانی تبریز گفت: حال شما به این موارد ضعف حمل و نقل عمومی درون شهری را هم اگر اضافه کنید، وضعیت فعلی ترافیکی شهر قابل پیش بینی خواهد بود. ظرفیت خودروهای فعال ناوگان اتوبوسرانی تبریز در حال حاضر حدود ۳۵۰ دستگاه است و آیا با این تعداد می توان سیستم حمل و نقل شهری در قواره تبریز را پوشش داد؟ و همین امر لاجرم مردم را به استفاده از خودروهای شخصی ترغیب می نماید.

چه انتظاری از سیستمی دارید که خودش فلج است؟

رئیس کمیسیون تحقیق، نظارت و حقوقی شورای اسلامی کلانشهر تبریز ضمن گلایه از نبود طرح جامع ترافیک شهر تبریز گفت: ما در بحث ترافیک گرفتار نوعی سرگشتگی هستیم و برای درک بهتر موضوع کافی است بدانید که در این شهر سه پست مهم و دخیل در امر ترافیک یعنی سازمان عریض و طویل قطار شهری، معاونت حمل و نقل شهری و سازمان ترافیک را به یک نفر سپرده اند که از قضا این شخص دوران خدمتش تمام شده و بازنشسته محسوب می شود و وضعیت استخدامی اش هم تعیین تکلیف نشده است!
وی که به صورت تلفنی با خبرنگار روزنامه ساقی آذربایجان سخن می گفت، افزود: اما باید یادآور شوم که در بحث ترافیک شهر تبریز تنها شهرداری دخیل نیست و پلیس راهور و فرمانداری و دیگر نهادهای دخیل در امر ترافیک نیز باید به وظیفه خود عمل نمایند. ما در این شهر شورای ترافیک شهرستان و شهر وجود دارد که شهرداری تبریز یک عضو آن است و از قضا این عضو در شرایط فعلی فلج است از آن رو که سه پست مدیریتی مهم را به شخصی محول کرده اند که از نظر شورای شهر تبریز، از آذرماه سال گذشته بازنشسته محسوب می شود و اینکه چطور از آن تاریخ به بعد همچنان به کار خود ادامه می دهد هنوز مشخص نیست و بارها در رابطه با تعیین تکلیف وی به شهردار تبریز تذکر داده ایم و جوابی تا این لحظه نگرفته ایم. شما چه انتظاری از سیستمی دارید که خودش فلج است؟

در ۱۰ سال گذشته در تجهیز ناوگان حمل و نقل عمومی تبریز اتفاق خاصی نیافته است

جعفری آذر فرماندار شهرستان تبریز هم دلایلی نظیر عدم تقویت ناوگان حمل و نقل عمومی و افزایش بی رویه خودرو را از دلایل عمده ترافیک شهر تبریز برشمرد.
فرماندار تبریز در گفتگو با خبرنگار روزنامه ساقی آذربایجان گفت: ابتدا باید از بعد تشکیلاتی عرض کنم که شورای ترافیک شهرستان در مرکز استان ها و در محل استانداری تشکیل می شود و از این رو تصمیم گیری ها عمدتا در آن محل صورت می گیرد.
وی افزود: ماهیانه رقمی حدود ۴ هزار خودرو جدید فقط در شهر تبریز پلاک گذاری می شود این عدد در واقع به این معناست که سالانه حدود ۵۰ هزار خودروی جدید به چرخه تردد شهر تبریز اضافه می شود و این در حالی است که تعداد خودروهای اسقاطی و خارج شده از چرخه تردد بسیار ناچیز است و قابل مقایسه با حجم ورودی خودرو به شهر نیست. اینکه گفته می شود اخیرا ترافیک افزایش یافته را باید با درک این حجم از خودرو ورودی و اینکه ما در طول دو سال پیک شیوع کرونا با محدودیت های تردد مواجه بودیم، لحاظ کرد.
رئیس شورای ترافیک شهرستان تبریز گفت: در ۱۰ سال گذشته در تجهیز ناوگان حمل و نقل عمومی تبریز اتفاق خاصی نیافته است. بروید تحقیق کنید که از سال ۹۲ تا سال ۱۴۰۰ چند دستگاه خودرو از نوع اتوبوس، تاکسی به این ناوگان اضافه شده است؟ به گفته خود شرکت اتوبوسرانی این عدد سالانه زیر ۱۰ عدد است. البته نباید این نکته را هم فراموش کرد که در برهه فضای کرونایی تعدادی از اتوبوس و مینی بوس ها به دلیل کاهش تردد اقدام به فروش خودروهای خود به استان های جنوبی کشورکرده اند و این خودروها از تبریز و حتی استان خارج شده است. یا حساب کنید میزان پیشرفت عمرانی مترو در طول سالیان گذشته به چه اندازه بوده است. همین حرکت لاک پشتی آماده سازی متروی تبریز باعث شده تا میزان بهره مندی ما از مترو بسیار قلیل باشد. همه این ها مجموعه عواملی هستند که دست به دست هم داده اند تا در نهایت شاهد چنین وضعیتی باشیم.
وی در رابطه با راهکارهای برون رفت از وضعیت فعلی هم گفت: اقداماتی نظیر افزایش دوربین های پلیس راهور جهت کاهش تخلفات که با جدیت تمام این امر از سوی ما و استانداری پیگیری می شود در کنار مهندسی درست و خیابان کشی های علمی و تجهیز ناوگان حمل و نقل عمومی از جمله اقداماتی است که در جهت کاهش ترافیک باید انجام داد. در رابطه با همه این موارد پیگیری های جدی داشته ایم و هم در سال گذشته و هم امسال در تلاشیم تا ناوگان اتوبوسرانی و تاکسیرانی را نوسازی نماییم. شهرداری هم اقدامات خوبی در رابطه با پیشرفت پروژه مترو در سال گذشته انجام داده و این روند امسال هم ادامه دار خواهد بود.
وی در پایان گفت: از سویی ما باید شعار اصلی آموزش و پروروش یعنی بهترین مدرسه، نزدیک ترین مدرسه را که هم عقلانی است و هم منطقی جامه عمل بپوشانیم. تحقق این شعار باعث کاهش چشمگیر مسافرت های درون شهری خواهد شد.

نتیجه گیری:

نهایتا می توان اینگونه نتیجه گیری کرد که ترافیک تبریز نیازمند یک سلسله اقدامات کوتاه مدت و بلند مدت است. تجهیز و نوسازی ناوگان حمل و نقل عمومی و مقابله با ساخت و سازهای بدون پارکینگ و گسترش بی رویه کلینیک ها و مطب های پزشکان و پاساژهای تجاری از جمله اقداماتی است که باید در کنار موضوعاتی نظیر تدابیرفرهنگی برای ترویج استفاده از حمل و نقل عمومی جهت مسافرت های درون شهری بایستی در دستور کار قرار بگیرد و از همه مهمتر اراده کافی و لازم در مسئولان برای حل معضل ترافیک تبریز وجود داشه باشد که تاکنون اینگونه نبوده است

About Author

وحید خدادادی

See author's posts