اختصاصی ساقی آذربایجان/ به قلم: دکتر مسعود برزگر جلالی(مدیر مسئول)
مرثیه در ادب فارسی سابقه‌ی دیرینی دارد. در دوره‌ی اسلامی قدیمی‌ترین مرثیه‌ی موجود شعر “ابوالینبغی” درباره‌ی ویرانی سمرقند است و بعد از او به نقل از مولف “تاریخ سیستان” قدیمی‌ترین مرثیه‌ی شعر فارسی دری از “محمدبن وصیف سیستانی” شاعر دربار صفاریان است که در زوال دولت صفاریان سروده شده است. رودکی شاعر قرن چهارم نیز یکی از نخستین شاعران مرثیه‌سراست.
مهم‌ترین اشعاری که از نوع مرثیه در ادب فارسی باقی‌مانده است، آثاری است که شاعران پارسی‌گوی درباره‌ی شهادت امام حسین علیه‌السلام و یا در رثای ائمه معصومین علیهم‌السلام سروده‌اند. اگرچه قبل از واقعه‌ی کربلا در سوگ بزرگان و شهیدان صدر اسلام مرثیه‌هایی سروده شده است. سرودن مراثی در شهادت امام حسین ـ عليه‌السلام ـ بعد از وقوع حادثه‌ی کربلا آغاز شده است و کمیت (۱۲۵ ه.ق) حمیری (۱۷۹ ه.ق) دعبل خزاعی (۲۴۶ ه.ق) و سید رضی (۴۰۶ ه.ق) شاعرانی هستند که مرثیه‌هایی در رثای شهیدان کربلا و معصومین ـ عليهم‌السلام ـ سروده‌اند و بعد از ایشان روز به روز بر عده‌ی مرثیه‌سرایان افزوده شد تا این‌که این نوع شعر در زبان فارسی نیز راه یافت.
مراثی اهل بیت و برپایی مجالس تعزیه برای آنان از دوران “آل‌بویه” در ایران معمول شد. آن‌چه مسلم است این‌که از قرن هفتم هجری عده‌ای از شاعران پارسی‌گوی اعم از سنی و شیعه بر اهل بیت مرثیه سروده‌اند که از جمله “سیف‌الدین فرغانی” (متوفی ۷۴۹ ه.ق) است که با آن‌که سنی حنفی بود، ولی در دیوان او قصیده‌ی موثری است درباره‌ی واقعه‌ی کربلا و دعوت خلق به ندبه کردن و گریستن و عزاداری بر «کشته‌ی کربلا» و «فرزند رسول خدا» که با مطلع ذیل آغاز می‌شود:
ای قوم در این عزا بگریید بر کشته کربلا بگریید
در دوران صفویه با تأسیس حکومت مذهبی و خاصه شیعی با علاقه‌ی پادشاهان صفوی به حفظ شعائر دینی مرثیه رونق بسیار یافت. از جمله شاعران مرثیه‌سرای این دوران اهلی شیرازی، بابا فغانی، ضمیری اصفهانی و از همه معروف‌تر محتشم کاشانی می‌باشند که محتشم به‌واسطه‌ی مرثیه‌ی زیبا و استوارش بیشتر مقبولیت یافت:
باز این چه شورش است که در خلق عالم است باز این چه نوحه و چه عزا و چه ماتم است
باز این چه رستخیز عظیم است در زمین بی نفح صور خاسته تا عرش اعظم است
سنت مرثیه و مرثیه سرایی برای اهل بیت ( علیهم السلام ) تا امروز در فرهنگ ایران اسلامی ساری و جاری بوده و یکی از رسوم ثابت و ماندگار شیعیان در پاسداشت ائمه اطهار (ع) می باشد و از جایگاه و احترام خاصی در بین توده مردم برخوردار می باشد.
اما در ادامه وضع آشفته مدیریتی در تبریز ، جلسه فوق العاده شورای اسلامی شهر تبریز که بمنظور بررسی ۴ بهمن (چهارشنبه سیاه این شهر) برگزار شد و با غیبت برخی اعضای شورای شهر تبریز که با رای مردم وارد این نهاد مدنی شده اند شاهد برخورد نامناسب از سوی شهردار کلانشهر تبریز با نایب رییس شورای شهر بود که به تعبیر رییس شورای شهر تبریز شهردار تبریز ادب را رعایت نکرد و حرمتها را شکست . در این جلسه در لابلای گزارش نایب رییس شورای شهر تبریز در خصوص مشکلات و گرفتاری مردم در روز چهارشنبه ۴ بهمن ماه که پش از بارش چند سانتی متری و عدم مدیریت صحیح ، اوضاع شهر کلا به هم ریخت ، شهردار منتخب شورای شهر از صندلی خود بلند شده و با ذکر این مطلب که : شما دارید مرثیه می خوانید ، جلسه را با بی حرمتی ترک کرد و این برخورد و اظهارات یعقوب هوشیار بازتاب وسیع در شبکه های اجتماعی پیدا کرد و سئوالات متعدد در افکار عمومی ایجاد نمود.
در حقیقت اگر مرثیه که جزو رسوم پذیرفته شده و محترم مذهبی شیعیان است پدیده زشتی است پس چراتاکنون و در طول تاریخ مورد قبول پیروان اهل بیت ( علیهم السلام ) واقع گردیده است و اگر پدیده خوبی است پس چرا در قبال انتقادات عضو شورای شهر از عملکرد مدیریت شهری و بیان درد دل مردم ، او را متهم به مرثیه خوانی می کنید ؟ آیا در نظر شما مرثیه خوانی خوب است یا بد؟ شما که خود روحانی زاده هستید و زندگی تان از کودکی با رثاء و مرثیه و نوحه عجین می باشد و پدرتان از اول انقلاب تاکنون از روحانیان صاحب نفوذ در این شهر هستند ، بفرمایید نگاه تان به مرثیه و مرثیه خوانی چیست؟ این رسم شیعیان را قبول دارید یا نه ؟ اگر قبول دارید پس چرا دفاع عضو شورای شهر از مردم را مرثیه تلقی می کنید و اگر قبول ندارید چگونه می توان کیفیت تربیت شما را در خانواده ای روحانی ارزیابی کرد؟
آقای هوشیار ! این ره که شما می روید به ترکستان است . خیلی مراقب باشید . از ائمه و بزرگان دین یاد گرفته ایم که غرور و تکبر و خود برتربینی آفت اصلاح امور مسلمین است. همین !
About Author
عالی است ولی باید به ریشه مشکلات توجه کرد.نحوه انتخابات که آن هم از نظام سیاسی حاکم بر کشور متأثر است. پس باید به نظام سیاسی کشور پرداخت وآن را نقد و بررسی کرد.